Biyernes, Abril 30, 2021

Manggagawa't maralita sa Mayo Uno

MANGGAGAWA'T MARALITA SA MAYO UNO

handa rin ang maralitang samahan ang obrero
sa Daigdigang Araw ng Paggawa, Mayo Uno
sapagkat sila'y magkauri sa lipunang ito
silang pawang mga walang pag-aaring pribado

mabuhay ang uring manggagawa at maralita
magkasamang naninindigan upang makalaya
mula sa pang-aapi't pagsasamantalang sadya
ng uring burgesya, ng kapitalista't kuhila

ang mga bituka nila'y tunay na magkarugtong
kaya magkasangga sa labanan, di umuurong
prinsipyo'y tinatanganan kahit saan humantong
binabaka, ani Balagtas, ang kutya't linggatong

tara, sa Mayo Uno'y halinang magkapitbisig
at ating iparinig ang nagkakaisang tinig
ng manggagawa, na kapitalismo'y inuusig
alam nating marami riyan ang handang makinig

- gregoriovbituinjr.04.30.2021

Hirit sa huling araw ng Buwan ng Panitikan

HIRIT SA HULING ARAW NG BUWAN NG PANITIKAN

sa Buwan ng Panitikan, tayo nga'y naging saksi
sa dalawang linggong lockdown na sa atin nangyari
sumulpot din ang Maginhawa community pantry
hanggang ginaya ng iba kaya ito dumami

ang buwan ng Abril ay talagang masalimuot
lalo't community pantry'y kayganda ng dinulot
kahit tinawag na ignorante ng punong buktot
ang nagpasimula nito'y huwag tayong matakot

kaya bilang pagtatanggol, kayrami kong kinatha
at binigkis ang mga salita sa kwento't tula
habang nagsasaliksik ng mga isyu't balita
upang sumalamin sa mga kinakathang akda

ang hirit ko'y suportahan ang community pantry
kahit saan man tayo naroroong community
sapagkat pagbabayanihan ay di ignorante
na tulad ng patutsada ng pangulong salbahe

kaisa ako upang panitika'y paunlarin
habang sinusulong ang pagbabayanihan natin
dapat mga mangingisda'y suportahan din natin
pati na magsasakang lumilikha ng pagkain

kaya sa huling araw ng Buwan ng Panitikan
at bisperas ng Mayo Uno sa sandaigdigan
hirit ko'y ituloy natin ang pagbabayanihan,
pagbibigayan, pagdadamayan, pagtutulungan

- gregoriovbituinjr.04.30.2021

* Ang Abril ay Buwan ng Panitikang Filipino, sa bisa ng Proklamasyon Blg. 968, s. 2015

Pagpupugay sa bayaning midwife

PAGPUPUGAY SA BAYANING MIDWIFE

Lea Barro Blacer, ngalan ng midwife na bayani
sinaklolohan ang inang nanganak sa kalsada
kapuri-puri ang ginawa, maraming sumaksi
tinulungan din ang sanggol na di na humihinga

pinalo raw sa puwit, at maya-maya'y umuha
hanggang ang mag-ina'y itinakbo na sa ospital
buti't nasaklolohan agad, ayon sa balita
kundi baka lumala ang nangyari kung magtagal

maraming salamat, Lea Barro Blacer, sa iyo
na dapat lamang gawin sa ganoong pangyayari
salamat, tinupad mo ang tungKulin at misyon mo
tunay na widwife na sa kapwa't bayan ay nagsilbi

ang bayaning midwife ay nakapagligtas ng buhay
maraming salamat, sa kanya kami'y nagpupugay!

- gregoriovbituinjr.

Mabuhay ka, kasama

MABUHAY KA, KASAMA

mabuhay ka, kasama, kami'y saludo sa iyo
dahil sa kusa mong pagtulong sa uring obrero
lalo na sa paghahanda para sa Mayo Uno
nariyan kang kasamang nakikibakang totoo

nagtanong ka kung bakit may mahirap at mayaman
bakit may inaapi't pinagsasamantalahan
hanggang kasama sa iyo'y nagpaliwanag naman
hanggang laban ng obrero'y atin nang sinamahan

maraming salamat, kasama, maraming salamat
at katuwang ka namin sa gawaing pagmumulat
kasamang tunay, kaagapay, sa yaman ma'y salat
upang asam na pagbabago'y masagawang sukat

taas-kamaong nagpupugay sa iyo, kasama
sana tulad mong nakakaunawa'y dumami pa
sama-samang sumulong at baguhin ang sistema
upang makataong lipunan ay kamtin talaga

- gregoriovbituinjr.

Soneto para sa Mayo Uno 2021

SONETO PARA SA MAYO UNO 2021

kaisa ang obrero di lang tuwing Mayo Uno
kundi sa araw-araw na pakikibaka nito
upang itayo ang isang lipunang makatao
habang tangan ang kanilang layunin at prinsipyo

ako'y maralita mang sakbibi ng karukhaan
ay laging nagsisikap para sa prinsipyong tangan
kasama ng uring manggagawang naninindigan
tungo sa inaasam na makataong lipunan

mabuhay ang manggagawa, hukbong mapagpalaya
lantay ang paninindigan, dumaan man ang sigwa
naririto kaming nakikibaka't laging handa
upang pagkaisahin ang bayan at manggagawa

at sa Mayo Uno, susumpa muling maging tapat
sa prinsipyo't patuloy na gawaing pagmumulat

- gregoriovbituinjr.04.30.21

Hindi ignorante ang nasa community pantry

HINDI IGNORANTE ANG NASA COMMUNITY PANTRY

puso'y naghihimagsik sa sinabi ni Duterte
na nasa community pantry'y pawang ignorante
ngunit kabu-angan niya'y atin bang masisisi
pangulong di na alam kung anong makabubuti

di na malaman kung saan kukuha ng ayuda
nadamang community pantry'y sumapaw sa kanya
di na maaming palpak ang pamamahala niya
ah, pinagpapasensyahan na lang siya ng masa

datapwat pinagtanggol ng masa ang bayanihan
community pantry'y pagdadamayan at tulungan
nagsisulputan dahil palpak ang pamahalaan
kaya kusang nagsikilos ang mga mamamayan

sa ayuda'y ubos na raw ang pondo ng gobyerno
pero sa N.T.F.-ElCac, bilyon-bilyon ang pondo
nariyang mahigit labingsiyam na bilyong piso
na dapat pondong ito'y gawing ayuda sa tao

nakakalungkot, ani Patreng, sa isang panayam
na mismong pangulo ng bansa pa ang nang-uuyam
sa bayaniha't pagdadamayan ng mamamayan
ngunit binabalewala lang ng pangulong bu-ang

pinagpapasensyahan na lang natin si Duterte
sa kanyang pagbabatikos sa community pantry
binabalewala siya't magtatapos na kasi
ang rehimeng itong turing sa masa'y ignorante

dahil kung tayo'y mapipikon, bubugso ang galit
patatalsikin si Duterteng nawalan ng bait
at makataong lipunan na'y ating igigiit
at matitinong pinuno ang ating ipapalit

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Abril 29, 2021

Benepisyaryong planted?

BENEPISYARYONG PLANTED?

di naman magsasaka
ngunit sanay sa planted
ganito ba talaga?
ano bang ating batid?

anong tingin sa masa?
na utak ay makitid?
para bang ebidensya?
na di alam kung planted?

may pantry ang pulisya
benepisyaryo'y planted
community pantry ba?
ay isa nang balakid?

kung magtalaga sila
ng tinuring na planted
masa sa pantry nila
ba'y sa mali nabulid?

dapat litratuhan pa
pag natanggap ang hatid
na ayuda ang masa
patakarang di lingid

ito'y tanong lang muna
nais naming mabatid
bakit kailangan pa
tutulungan ay planted?

- gregoriovbituinjr.

Bagalan lang ang takbo

BAGALAN LANG ANG TAKBO

bagalan lang ang takbo, bagalan
nakapinta mismo sa lansangan
na paalala sa may sasakyan
upang aksidente'y maiwasan

SLOW DOWN: malaking nakapinta
lalo sa matao't may kurbada
na dapat lang sunding paalala
nitong tsuper na namamasada

di pa siksikan sa dyip o sa bus
nag-iingat sa coronavirus
mag-social distancing tayong lubos
nangyayari na'y kalunos-lunos

kayhirap kung sasakya'y mabangga
naaksidente'y kaawa-awa
o kaya'y may mabundol na bata
sa bilis ng takbo'y may nagluksa

magmaneho lamang ng mabagal
lalo na sa paliko't may kanal
baka pasahero na'y mangatal
kung patakbo'y parang patiwakal

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala habang nakasakay sa isang bus

Sa mga kalakbay

SA MGA KALAKBAY

dapat nang tumula ng tumula
pagkat baka mamatay na bigla
tandang handa at may ginagawa
upang mulatin ang dukhang madla

di lang panahon ang nauubos
panahon pa ng coronavirus
panahon din ng pambubusabos
at kayrami ring naghihikahos

buti kung bumubuti ang lagay
ng bawat isang mga kalakbay
at kung sumakbibi na ang lumbay
kaya pa ba ng diwang magnilay

tula ng tula kahit ganito
sana'y nasa maayos pa kayo
ngunit magpatuloy pa rin tayo
baka masolusyonan pa ito

"mag-ingat!" ang tanging masasabi
sa katoto, kalaban, kakampi
mag-ingat sa sakit na salbahe
habang katha'y nasa guniguni

- gregoriovbituinjr.

Pagsisilbi

PAGSISILBI

isa man akong kadalasang binabalewala
ayos lang, habang patuloy sa misyon at adhika
kahit di man pansinin ang tulad kong maglulupa
patuloy akong kikilos, buhay ko'y nakahanda

tinuring akong alikabok ng nasa burgesya
tinuring akong puwing sa kanilang mga mata
tinuring akong putik sa madulas na kalsada
tinuring akong tuldok na itim sa puting tela

hayaan akong sa kapwa'y magkaroon ng silbi 
lalo't pinili ko'y buhay na di makasarili
hayaan akong ihalo kapara ng adobe
sa ginagawang gusali ng bunying anluwagi

sapagkat namumutiktik ang balon ng pag-asa
upang lumaya ang masa sa bulok na sistema
nakikibaka pa rin sa gitna ng pag-iisa
habang nagdaralita ang nakararaming masa

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala habang naglalakad kung saan-saan

Hayak

HAYAK

marahil nga'y lagi akong nakalutang sa ere
nakatingalang nagninilay ng mga nangyari
tila walang ginagawa subalit super busy
sukdulan man ang hirap, patuloy sa pagmumuni

tila isang lawing lumilipad sa panginorin
tutok ang mata sa lupa't tila may dadagitin
kumakalam ang sikmura't ang hanap ay pagkain
maingat sa paglipad, alam kung anong gagawin

subalit bakit mga pangarap ay naglalaho
kung walang adhikang sa puso't diwa'y nahahango
dapat matiyak na may maipakain kay Bunso
nang hindi na kailangang magbubo pa ng dugo

iyang makatang hayak, nakalutang ang isipan
nasa'y masarap na pulutan ang nais matikman
nais bumarik upang bumalik sa katinuan
at makaulayaw muli ang dukhang mamamayan

- gregoriovbituinjr.

* hayak (pang-uri) - nakalutang ang isipan, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p. 439

Miyerkules, Abril 28, 2021

Simulaing nilulunggati

SIMULAING NILULUNGGATI

simulaing nilulunggati   
sa iwing puso'y naghahari
habang kinukurot ang budhi
pag-ibig ang namumutawi

binibitbit lagi ang bayag
nagsusuri ngunit di bulag
problema't isyung nakalatag
ay solusyon ang inaambag

lumilipad ang mga lawin
sa matayod na panginorin
minsan nga'y di mo iisipin
na ikaw pala'y dadagitin

mistula silang mga aba
hinahamak lang ng burgesya
wala nang galang sa hustisya
karapatan ay binastos pa

kaya dapat may pagbabago
upang masa'y di matuliro
lansagin ang kapitalismo
at itayo'y sistemang bago

isang makataong lipunan
gumagalang sa karapatan
hustisya'y pinaglalaban
nagpapakatao ang tanan

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa lalawigang kanyang napuntahan

Parang langay-langayan

PARANG LANGAY-LANGAYAN

para lamang akong langay-langayang nasa hawla
di tulad ng langgam na laging maraming kasama
walang magkomento sa pahayag kong nagawa na
para sa pinagsisilbihang samahan at masa

kahit sa panawagang katarungang panlipunan
o pagbago sa sistemang tadtad ng kabulukan
kahit sa nalikhang tula para sa sambayanan
upang kung may mali sa sinabi'y aking malaman

tila baga walang mga kasangga o kakampi
bahala ka diyan, sa pag-iisa'y tanging saksi
para bang langay-langayang ayaw nilang makanti
o kaya'y kalabitin man lang gayong magkatabi

tila ako langay-langayang kanilang nabihag
naduling sa bitag, isip kasi'y anong maambag
sana'y may magkomento na sa tula ko't pahayag
nang di madama ang pag-iisa't buhay na hungkag

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa lalawigang kanyang napuntahan

Martes, Abril 27, 2021

Pagpinta sa plakard

PAGPINTA SA PLAKARD

malapit na naman ang Mayo Uno, kailangan
muli natin ang magpinta sa plakard ng islogan
magsasama-sama muli ang manggagawa't bayan
upang Dakilang Araw ng Paggawa'y ipagdiwang

gawin nang regular ang kontraktwal na manggagawa;
sahod ay itaas, presyo ng bilihin, ibaba;
lakas paggawa'y nararapat lang bayarang tama
hiling sa lockdown: libreng gamot at pangangalaga

dapat tayong may pulang kartolina't puting pinta
o kaya nama'y pulang pinta't puting kartolina
ipapahid nating anong husay gamit ang brotsa
ang ating panawagan nang malinaw na mabasa

gamit natin ang mga plakard sa bawat pagkilos
upang ang masa, mga isyu natin ay matalos
pagsasamantala, pang-aapi't pambubusabos
ay atin palang inaadhika upang matapos

pagpipinta sa plakard ay marangal na gawain
nang isyung mahalaga sa madla'y maiparating
kaya pag may nakita kang rali'y agad basahin
anong nakasulat sa plakard, ang isyu'y alamin
pag nakumbinsi, sa pagkilos ay sumama na rin

- gregoriovbituinjr.

Tula sa Mayo Uno (para sa Teatro Pabrika)

TULA SA MAYO UNO
PARA SA TEATRO PABRIKA
11 pantig bawat taludtod

tangan-tangan ng uring manggagawa
ang mabigat na maso ng paglaya
upang pagsasamantala'y mawala
sistemang kapitalismo'y magiba

tinanganan ng obrero ang maso
ng kasaysayan isang Mayo Uno
doon sa Haymarket Square, Chicago
ay nagkaisa ang libong obrero

hiling na walong oras na paggawa
ay ipinaglaban ng manggagawa
isang usaping tunay na dakila
at sa daluyong, sila'y sumagupa

sa Paris, paglipas ng ilang taon
Mayo Uno'y kinilala na doon
isang Araw ng Paggawa ang layon
Mayo Unong dakila hanggang ngayon

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google
* ang tula'y bilang pagtalima sa hiling ng mga kasama sa Teatro Pabrika

Protektahan ang mga bata


PROTEKTAHAN ANG MGA BATA

nakagigimbal ang mga balita, anong tindi
ulat kaninang umaga, lumbay ang sumakbibi
namatay sa sunog ang tatlong anyos na babae
nabaril ng airgun ang walong anyos na babae

nakita sa balita habang ako'y nagdidildil
isa'y sa aksidente, isa pa'y sa pamamaril
bata'y di nasagip sa sunog, sinong masisingil
suspek sa pamamaril, buhay ang nais makitil

tinaga pa ng loko ang sumaklolong matanda
ang krimen niyang ito'y tunay na kasumpa-sumpa
nakalulungkot ang sinapit ng dalawang bata
sa pagprotekta sa kanila'y dapat maging handa

bakit dalawang batang babae ang nabiktima
marahil nagkataon lang na naiulat nila
sana ang dalawang bata'y magkamit ng hustisya
kaya ang sigaw ko'y hustisya para sa kanila

sa Convention on the Rights of the Child, basahin doon
na karapatan nilang magkaroon ng proteksyon
ang nangyari sa dalawang bata'y malaking hamon
sa gobyerno, sa atin at sunod na henerasyon

- gregoriovbituinjr.
04.27.2021

Lunes, Abril 26, 2021

Pag-alagata

PAG-ALAGATA

naroroong nakatalungko't inaalagata
ang ilang alalahaning halos di matingkala
maraming isyu't usaping di agad maunawa
na tumatarak sa puso't may mga talusira

ibig sabihin, may mga balimbing sa tag-araw
na sa likod ay handa kang tarakan ng balaraw
parang talupaya silang kunwa'y di gumagalaw
tila kayrami mong parusang sila ang nagpataw

sino nga bang tunay na kaibigan o kasangga
upang sama-samang malutas ang mga problema
marahil ay wala, kaya dapat lamang magdiskarga
ng anumang pasan sa puso't balikat tuwina

naglutangan ang plastik at upos sa karagatan
ngunit walang magawa ang mga pamalaan
habang nagdaraan ang ulan at hanging amihan
may mga nananaghoy pa rin sa dakong silangan

tingnan ang balimbing na gaya ng taksil na trapo
pakuya-kuyakoy lang sa harap man ng delubyo
kahit nagkalat na ang mga sapal at bagaso
naroong di matinag ang pagkatao't prinsipyo

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala habang naglalakad kung saan-saan

Lakarin ma'y kilo-kilometro

LAKARIN MA'Y KILO-KILOMETRO

balita nga'y kilo-kilometro ang nilalakad
ng maraming taong, kundi gutom, ay sawimpalad
nawalan ng trabaho at lockdown sa komunidad
kaunting pangkain ng pamilya ang tanging hangad

pipila sa community pantry maaga pa lang
bakasakaling ang pamilya'y may maiuulam
wala na raw kasing ayuda ang pamahalaan
kaya community pantry na ang inaasahan

maraming nagbibigay, mas maraming kumukuha
dahil tunay na kayraming nagugutom na masa
lalo na't manggagawa'y natanggal na sa pabrika
nawalan pa ng tahanan sa gitna ng pandemya

kaya biyaya ang community pantry sa tao
magbigay ka, kumuha ng sapat para sa inyo
pagbibigayan at pagdadamayan ang konsepto
na batid nila, lakarin ma'y kilo-kilometro

- gregoriovbituinjr.

Huwag maging palabusakit

HUWAG MAGING PALABUSAKIT

sa tungkulin nati'y huwag maging palabusakit
na sa inumpisahang mulat ay biglang pipikit
tila ba kinabukasan ay ipinagkakait
kapara'y ningas-kugon na gawaing walang bait

kapit lang sa inumpisahan at pakatutukan
ang inyong napagplanuhan at napagkaisahan
kaya ba hindi magawa'y wala pang pondo iyan
pondo'y paano pinlano nang umusad naman

huwag maging palabusakit, huwag ningas-kugon
sa mga plano'y tiyaking isip ay nakatuon
anong kalakasan o kahinaan ninyo ngayon
sinong dapat magpatupad, sinong kikilos doon

sayang lahat ng napag-usapan, plano't gawain
kung pagiging palabusakit ang paiiralin

- gregoriovbituinjr.

palabusakit -[Sinaunang Tagalog] paggawa sa simula lamang, 
mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p. 889

Mutual aid, di limos, ang community pantry

MUTUAL AID, DI LIMOS, ANG COMMUNITY PANTRY

ito'y hindi limos, kundi pag-agapay sa kapwa
hindi kawanggawa kundi pagtutulungang kusa
bigayan, ambagan, damayan, kaisahang diwa
hindi charity, kundi mutual aid, ang siyang tama

iyan ang paglalarawan sa community pantry
damayan ng bawat isa, di limos, di charity
salamat kung naipaliwanag itong mabuti
upang hindi i-redtag ng mga loko't salbahe

prinsipyo dito'y magbigay ayon sa kakayahan
at kumuha lang ayon sa iyong pangangailangan
sa bawat araw at kapwa'y iisipin din naman
na siyang patnubay natin sa pagbabayanihan

di ba't kaygandang konsepto ng community pantry
na sa panahong ito'y nagdamayan ang marami

- gregoriovbituinjr.

* Balita mula sa: https://newsinfo.inquirer.net/1420463/community-pantry-not-charity-but-mutual-aid

Magkatunog kasi

MAGKATUNOG KASI

pakinggan mo, magkatunog kasi
sabihin mo: Community Pantry
ang dinig niya: Communist Party
kaya ni-redtag na ng salbahe

baka di attentive sa trabaho
lumabas ang kabugukan dito
binulong sa kanya ng demonyo
parang mansanas ni Eba ito

tigilan nyo na ang pangre-redtag
aba'y community pantry iyan
pagbabayanihan ang nilatag
tulungan, damayang di matinag

community pantry, di ba, Patreng
at hindi communist party, dingging
mabuti, kapag ating sabihin
sige nga, subukan mong ulitin

Maginhawa community pantry
di Maginhawa communist party
maliwanag naman pag sinabi
kaya huwag i-redtag si Ate

baka naman tadtad ng tutuli
iba ang narinig ng salbahe
ulitin nga: COMMUNITY PANTRY
malinaw, hindi communist party

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Abril 25, 2021

Sa lilim ng puno

SA LILIM NG PUNO

matapos dumalo sa programang pangkalikasan
ay namasyal naman ang magsing-irog sa liwasan
mapuno, mahangin, kaysarap ng pananghalian
habang kung anu-ano lang ang napapag-usapan

nagyaya lang si misis na doon kami'y dumalo
pagkat isang ninang namin ang nagsalita rito
Earth Day iyon, tatlong taon na iyon, ang tanda ko
nakinig kami't maraming napag-aralang bago

kapwa suot ay lunting tshirt na may sinasabi
sa kanya'y kay Pope Francis, may-akda ng Laudato Si
akin naman ay panawagan ng Save Sierra Madre
nangangahulugang sa mundo, kami'y magsisilbi

kaysarap ng aming pahinga sa lilim ng puno
na pinag-usapan ay punong-puno ng pagsuyo

- gregoriovbituinjr.

* ang litrato'y selfie ni misis noong Earth Day 2018 sa Ninoy Aquino Wildlife sa Lungsod Quezon

Community pantry sa Timor Leste

COMMUNITY PANTRY SA TIMOR LESTE

nakakatuwang balita dine:
"Nakarating na sa Timor Leste
ang diwa ng community pantry"
salamat, mga bagong bayani

sadyang nakakuha ng atensyon
ang bayanihan nating mayroon
sadyang diwa ng damayan ngayong
may pandemya't nagtutulong-tulong

ang Timor Leste'y katabing bansa
sakop ng Indonesia't lumaya
nabatid ang bayanihang diwa
na kanilang tinularang sadya

maraming salamat, Timor Leste
sa tinayong community pantry
bayanihang di makasarili
ang sa mamamayan nagsisilbi

- gregoriovbituinjr.

Gobyernong praning

GOBYERNONG PRANING

aba'y desperado talaga ang gobyernong praning
na pati nagbabayanihan ay nire-redtagging
palpak kasi't inutil ang puno nilang si Taning
na ang pamamaslang para sa kanya'y paglalambing

ayaw ng mga hayop sa nangyaring bayanihan
dahil nauungusan nito ang pamahalaan
kaya community pantry ay nire-redtag na lang
produkto ng kanilang matinding kainutilan

nasanay kasi ang gobyernong manakot ng tao
sanay pumaslang, walang galang sa due process of law
sinanay lang pumatay, kumalabit ng gatilyo
kaya walang respeto sa karapatang pantao

sana'y matapos na ang kagunggungang pangre-redtag
dahil nagdadamayan ang tao't walang nilabag

- gregoriovbituinjr.

Napakagandang prinsipyo ng community pantry

NAPAKAGANDANG PRINSIPYO NG COMMUNITY PANTRY

sabi: Magbigay ayon sa kakayahan
Kumuha batay sa pangangailangan
anong ganda nitong prinsipyo't islogan
mula sa puso ng nagbabayanihan

ito ang gabay sa community pantry
magbigay, huwag maging makasarili
mag-ambag sa kapwa't di ka magsisisi
magbayanihan ang prinsipyong kaytindi

pagkatapos, ire-redtag lang ng gunggong
tinulad pa sa mansanas ng ulupong
tila ba ayaw nilang may tumutulong
wala kasi silang papatayin doon

ulupong na nangre-redtag, alis diyan
kung bayanihan ay di maintindihan
kayong mapangwasak sa diwang damayan
ay magsibitiw na't tuluyang lumisan

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Abril 24, 2021

Pag-alala sa Cordillera Day

PAG-ALALA SA CORDILLERA DAY

pinaslang si Macliing Dulag ng mga sundalo
dahil planong Chico Dam ay ipinrotesta nito
at mawawalan sila ng tahanan dahil dito
kanilang lupang ninuno'y masisirang totoo

petsang Abril bente kwatro nang siya ay pinaslang
ng mga kawal ng gobyerno, mga pusong halang
petsang ginawang Cordillera Day ng mamamayan
at ginugunita taun-taon ng sambayanan

dalawa ang Cordillera Day, isa'y Hulyo Kinse
kasunduang Cory Aquino't Padre Balweg dine
subalit ngayong Cordillera Day ay nagsisilbi
bilang paalala kay Macliing bilang bayani

pagpupugay sa Cordillera Day, kami ni misis
ay kapwa inaalala ito ng walang mintis

- gregoriovbituinjr.
04.24.2021

* Pinaghalawan:
https://newsinfo.inquirer.net/395097/what-went-before-cordillera-day
https://newsinfo.inquirer.net/1110387/indigenous-people-celebrate-cordillera-day-with-street-protest

May community pantry na rin si Gabby Garcia

MAY COMMUNITY PANTRY NA RIN SI GABBY GARCIA

talaga ngang inspirasyon ang community pantry
kaya nagsulputan ang mga ito't dumarami
nagtayo na rin ng community pantry si Gabbi
Garcia na nais tumulong, sa kapwa'y magsilbi

sinabi nga niya sa panayam sa telebisyon
nagsulputang community pantry ay inspirasyon
kaya nagtayo rin siya nito't nais tumulong
kaygandang adhika para sa masang nagugutom

lalo na ngayong may pandemya't kulang ang ayuda
nagbibigayan at nagdadamayan na ang masa
tunay na bayanihan ay kanilang pinakita
ang bayanihang ito sa mundo na'y nababasa

at sa iyo, Gabbi Garcia, maraming salamat
sa panahong may pandemya, tumulong ka ring sukat
sa kabutihan mo, sana'y marami pang mamulat
Oh, Gabbi Garcia, taospusong pasasalamat

- gregoriovbituinjr.

Pagpupugay sa mga naglilingkod sa pantry

PAGPUPUGAY SA MGA NAGLILINGKOD SA PANTRY

sa nagtatayo ng kanilang community pantry
pagpupugay, mabuhay kayo't kayraming sumali
at nagboluntaryo upang sa kapwa nga'y magsilbi
nakipagbayanihan, nakipagkapwa, bayani

aba'y imbes na i-redtag ay nakisawsaw na rin
ang mga pulitikong karamihan ay balimbing
na nilagay pa ang pangalan nila sa tarpolin
pati kapulisang dapat nakatutok sa krimen

pag inaral mo ang kasaysayan ng himagsikan
o ang natayong mga mapagpalayang kilusan
sa ayaw mo man o gusto, marami'y katugunan
ng masa sa kainutilan ng pamahalaan

maraming halimbawa nito'y ating makikita
tao'y hindi pumipikit at laging umaasa
sa ayuda't limos, kundi nag-iinisyatiba
upang mapunan yaong kakulangan ng sistema

tugon sa kainutilan kundi man sa kabulukan
ng lideratong nagpauso ng mga patayan
kaya di maikakaila ang pagsusulputan
ng community pantry na tugon sa kagutuman

espontanyo't batid ng masa ang halaga nito
kaya pinili nilang maglingkod sa kapwa tao
inisyatibang ito'y di matanggap ng gobyerno
dahil nasapawan ang palpak nilang liderato

sa mga nagsimula nito, maraming salamat
tinugunan ang kapalpakan, at kami'y namulat
na magbayanihan pala'y magagawa ng lahat
ng walang panibugho kundi maglingkod ng tapat

- gregoriovbituinjr.

Kung mga community pantry ay nire-redtag na

KUNG MGA COMMUNITY PANTRY AY NIRE-REGTAG NA

kung mga community pantry ay nire-redtag na
komunista daw, mabuti pala ang komunista
bayanihan at damayan yaong prinsipyo nila
kung ganyan nga, kayganda palang maging komunista

ika nga nila, magbigay ayon sa kakayahan
dagdag pa, kumuha ayon sa pangangailangan 
kung community pantry'y ganyan ang paninindigan
mabuti palang maging komunista kapag ganyan

sinabi nga noon ni Obispo Hélder Câmara
"When I give food to the poor, they call me a saint. 
When I ask why they are poor, they call me a communist."
mabuting gawa'y santa, pag nagtanong, komunista

kailangan nating tumindig habang iba'y takot
ipaglaban ang makatwiran laban sa baluktot
labanan ang pangre-redtag ng mga utak-buktot
kailangan nating makibaka, huwag matakot

nagsama-sama nang magtulungan ang mga tao
dahil sa mga hindi magampanan ng gobyeno
itinuturo sa atin ng karanasang ito
ang halaga ng pakikipagdadamayang totoo

bayanihan ang ipinakita ng community
pantry dahil nagtutulungan ang masang kayrami
kung tinawag akong komunista dahil sa pantry
sige, komunista na akong sa kapwa'y nagsilbi

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Abril 23, 2021

Sa mga utak-pulbura

SA MGA UTAK-PULBURA

balisawsaw ang utak kaya di naiintindihan
kung bakit community pantry ay nagsusulputan
pagpaslang ang alam, walang alam sa bayanihan
kaya nire-redtag pag may nakikitang damayan

nasa pandemya tayo, naunawaan ba nila
maraming manggagawang natanggal na sa pabrika
walang trabaho kaya nagugutom ang pamilya
regular, ginawang kontraktwal ng kapitalista

hanggang sa community pantry'y may nakaisip
upang makatulong at nagugutom ay masagip
munti man ang kusang loob na tulong, di malirip
na may mabubuting ang gawa'y walang kahulilip

dahil walang magawa, bayanihan ay ni-redtag
ng mga ulupong gayong wala namang nalabag
o nakitang nakasulat na gobyerno'y ibagsak
kundi talaga lang silang balisawsaw ang utak

doon na magmatapang sa sinasakop ng Tsina
o community pantry lang ang inyong kinakaya
o kaya sa tungkulin ay mabuting magbitiw na
kaysa gumawa ng kalokohan at inhustisya

- gregoriovbituinjr.

- litrato mula sa google

Paalala sa loob ng traysikel

PAALALA SA LOOB NG TRAYSIKEL

sumakay ako ng traysikel patungo sa pulong
at nakatutuwa ang mga nakapaskil doon

sapagkat tadtad ng paalala sa mamamayan
bawal magyosi sa mga pampublikong sasakyan
at terminal, sa umaga ibayad mo'y barya lang

may istiker pa ng Love Radio, at tayo'y makinig
at may Wow Tiyan pa sa isang lalagyan ng biskwit
habang ako naman ay naroong napapaisip
at kumatha ng paglalarawan ng buong tigib

paalala sa kalagayan nati't kalusugan
lalo't may pandemya't nais ng tao'y kaligtasan
maraming salamat, may mga paalalang ganyan

kaya nilitratuhan ko ang mga nakapaskil
mababasa pa sa gilid, "smoking cause mouth cancer"

- gregoriovbituinjr.

Pagtahak sa hindi makasariling buhay

PAGTAHAK SA HINDI MAKASARILING BUHAY

ako'y tumahak sa hindi makasariling buhay
pagkat hindi pagpapayaman ang sa puso'y taglay
buhay ko'y sa marangal na layunin inialay
lipunang makatao'y matayo ang aking pakay

bakit di ko nga ba isipin ang pagpapayaman?
ang mag-angkin ng mag-angkin ng yaman sa lipunan?
para ano? para kapwa ko'y pagsamantalahan?
ang maging sikat? sambahin ako ng mamamayan?

sayang ang buhay kung magpayaman lang ang isip mo
sayang ang buhay kung magpakabundat ka lang dito
sayang ang buhay kung magiging tuso sa negosyo
sayang ka kung wala kang banal na misyon sa mundo

bakit ka isinilang? upang yaman ay makamal?
mag-angkin ng milyong piso, maupo sa pedestal?
at magbababad sa bisyong babae, alak, sugal
ah, ganyan ba kababaw ang kasiyahan mo, hangal?

nasulat nga doon sa Kartilya ng Katipunan:
"Ang buhay na di ginugol sa banal na dahilan
ay kahoy na walang lilim kundi damong makamandag."
Kartilya'y gabay ko hanggang sa aking kamatayan

may esensya ang buhay kung sa masa'y naglilingkod
napagtanto ko bilang obrerong kayod ng kayod
at hindi sa walang kwentang buhay magpatianod
isang beses lang mabuhay, anong nakalulugod?

anong katuturan ng pagpapayaman sa mundo
at mag-angkin ng maraming pag-aaring pribado
wala, sayang ang buhay kung iyan lang ang layon mo
mabuti pang mamatay sa paglilingkod sa tao

oo, hanap ko'y katuturan, esensya ng buhay
kaya tinahak ay hindi makasariling buhay
sa pagtulong sa kapwa, sa pakikibakang tunay
na may silbi ako sa kapwa kahit na mapatay

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Abril 22, 2021

Isa pang tula sa Earth Day 2021

ISA PANG TULA SA EARTH DAY 2021

"I am an ecobricker and a yosibricker," oo
iyan nga ang napili kong itatak sa tshirt ko
upang sabihing halina't gumawa tayo nito
nang kalikasan ay mapangalagaang totoo

kasama ko si misis sa paggawa ng ecobrick
kung saan aming ginugupit ang naipong plastik
sa boteng plastik nga'y talaga namang sinisiksik
upang sa kalaunan ay patigasing parang brick

saka nagawang ecobrick ay pagdidikitin pa
upang gawing istruktura tulad ng munting silya
at pagpatung-patungin ito nang maging lamesa
dapat talagang matigas nang makatayo sila

ginagawa ko rin ang yosibrik mula sa upos
bilang kampanyang basura itong dapat maubos
mga hibla nito'y anong produktong matatapos
oo, gawing produkto upang kumita ang kapos

at kung may pagkakataon ka'y iyong unawain
ang aming ginagawang ito't pag-aralan mo rin
nang ecobrick at yosibrick ay ating paramihin
mabawasan ang mga basura ang misyon natin

- gregoriovbituinjr.

Huwag hayaang "manatiling naka-sign in"

HUWAG HAYAANG "MANATILING NAKA-SIGN IN"

isang booby trap iyang "manatiling naka-sign in"
isa iyang patibong, isang bitag, isang pain
bakit nanaisin mong "manatiling naka-sign in"
dahil ba sa password, ikaw ay makalilimutin
natanong ba, paano pag naiwang "naka-log in"

patay kang bata ka, may makakagamit nang iba
baka palitan pa ang password mo't magamit nila
"manatiling naka-sign in", di ka ba nagtataka
bakit "manatiling naka-sign-in" ang paanyaya
di lang virus ang sumisira sa kompyuter, di ba?

yaong nais "manatiling naka-sign in" ay tamad
nais lagi'y madali, burara sa seguridad
huwag hayaang ituring kang walang kapasidad
gayong nakapag-aral ka't sa kompyuter nga'y babad
subalit hinahayaang wasakin ang dignidad

kaya huwag hayaang "manatiling naka-sign in"
huwag tsekan baka pag-log out ay malimutan din
sa bahay man o sa computer shop, ito ang gawin
kundi'y baka paglaruan ka ng utak-salarin
at mismong sarili mo na ang kanyang baligtarin

- gregoriovbituinjr.

Tulang akrostik para kay A.P.Non

TULANG AKROSTIK PARA KAY A.P.NON

Ang kasalukuyang inspirasyon
Ng bayan: si Ana Patricia Non
Ang community pantry'y nilayon
Para walang masang nagugutom
Ang kanyang pantry'y alay ng loob
Tumutulong siyang kusang loob
Rinig niyang sa puso'y marubdob
Itong bayang sa gutom nalublob
Commitment sa pakikipagkapwa
Itong ginawa niyang talaga
At naging inspirasyon sa masa
Na pantry'y ginawa din ng iba
Oh, bagong inspirasyon ng bayan
Na laking tulong sa sambayanan

- gregoriovbituinjr.
Earth Day 04.22.2021

* litrato mula sa google

Ngayong Earth Day 2021

NGAYONG EARTH DAY 2021

Earth Day ay nagpapaalala
ng tahanan nating daigdig
ito'y alagaang tuwina
punuin natin ng pag-ibig

walang coal plants na sumisira
sa atmospera nitong mundo
walang polusyong lumulubha
at sa baga'y umaapekto

nagkalat na ang mga plastik
dagat ay puno na ng upos
mag-ekobrik at magyosibrik
bakasakaling makaraos

bawal na basura'y masunog
baka hininga'y di tumagal
kalikasan na'y nabubugbog
anong nakita nating aral?

alagaan ang kalikasan
at tanging tahanang daigdig
mga sumisira'y labanan
at dapat lang namang mausig

- gregoriovbituinjr.
04.22.21

Miyerkules, Abril 21, 2021

Ipagdiwang ang tagumpay nina Lapulapu

IPAGDIWANG ANG TAGUMPAY NINA LAPULAPU

Ilang araw na lang ay atin nang ipagdiriwang
Ang ikalimandaang taong tagumpay sa Mactan
Halina't pagpugayan ang kanilang katapangan
Naitaboy agad ang mananakop na dayuhan
Sa pangunguna ng Portuges, ngalan ay Magellan

Mabuhay ka, Lapulapu, sa kabayanihan mo
At ng mga kasama mong mandirigmang tumalo
Sa mga dayuhan sa labanan sa Mactan dito!
Taospusong pagpupugay sa alaala ninyo!

Limangdaang taong singkad nang nakaraan iyon
Pinigilan n'yo ng apatnapu't apat na taon
Ang pagsakop ng dayo sa di pa ganap na nasyon

Iyan ang esensya bakit kayo dinadakila
Iyan ang mahalaga sa pagbubuo ng bansa

Mabuhay kayo, Lapulapu! Mabuhay! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.
04.21.2021

* Ayon sa kasaysayan, naganap ang Labanan sa Mactan noong Abril 27, 1521, mahigit isang buwan nang lumapag ang grupo ni Magellan sa Mactan

Ang mga pantry ay pagbabayanihan

ANG MGA PANTRY AY PAGBABAYANIHAN

nalalantad kasi'y kainutilan ng gobyerno
community pantry'y ni-redtag pa ng mga ito
kusa na ngang nagbabayanihan ang mga tao
pagtutulungan na, ni-redtag pa ng mga gago

mag-resign na sa pwesto kayong mga mapanira
aba'y sa West Philippine Sea kayo magsiga-siga
community pantry'y pagbabayanihang dakila
huwag pakialaman kung wala kayong magawa

kapara kayo ng alikabok sa tabi-tabi
mga utak na'y inaagiw, pawang marurumi
o kayo'y langaw na walang silbi kundi sa tae
sa pagre-redtag nyo sa mga community pantry

ipagtanggol ang mga pantry't pagbabayanihan
dahil gobyerno'y palpak kaya ito nagsulputan

- gregoriovbituinjr. 

Ang pamuwat

ANG PAMUWAT

bukod sa aliping sagigilid at namamahay
mayroon pa palang aliping saluwat sa hanay
tila ba timawa noon na naging malayang tunay
na iba sa timawa ngayong kawawa sa buhay

o kaya'y iba talaga ang aliping saluwat
may kalayaan na ang alipin ngunit di sapat
gumagawa sa bukid ng amo ng walang bayad
kundi nakakakain lang, tila paglayang huwad

malaya na siya dahil di na nilalatigo
lumaya dahil ba amo na'y nagpapakatao?
alipin pa rin siyang walang bayad kahit singko
habang nililinang ang bukirin ng kanyang amo

tunay nga bang lumaya o alipin pa ring sadya?
buhay na ba'y umalwan, dama na ba ang ginhawa?
o pamuwat na nagsisilbi'y tunay na dakila?
alipin nang isilang ngunit ngayon na'y malaya?

- gregoriovbituinjr.

* hango sa UP Diksiyonaryong Filipino, Binagong Edisyon, pahina 907

Pagsisikap

PAGSISIKAP

mabuti nang nagsisikap kung di pinapapasok
ang marunong sa pagkamit ng tagumpay sa tuktok
sa pagsisikap ay makakarating din sa rurok
pagkat di lang pulos marunong ang nailuluklok

matulog sa oras upang katawan ay gumanda
walong oras na tulog ay para sa resistensya
tiyakin lamang lagi ang paggising ng maaga
upang makapagbanat na ng buto sa tuwina

pinagsisikapang tunay ang asam na pangarap
magpagal, mag-aral, matuto, magtapos, magsikap
nang sa kalaunan ay maging manggagawang ganap
maging sahurang alipin sa bayang naghihirap

kahit di man makapasok ang sinumang marunong
dahil baka danasin ay pawang kutya't linggatong
pagsikapang buhatin ang sa balikat sinuong
bakasakaling may tagumpay ka ring masusumpong

- gregoriovbituinjr.

Congrats, Golden Cañedo, kampyon sa pag-awit

CONGRATS, GOLDEN CAÑEDO, KAMPYON SA PAG-AWIT

akala ko noong una'y si Sarah Geronimo
ako nga'y mali, siya pala'y si Golden Cañedo
kampyon ng The Clash Season 1, ako'y sumasaludo
kampyon sa kantahan, kaygandang tinig at idolo

napanood ko sa telebisyon, Sarah talaga
ang tinig niya'y nanghahatak, animo'y mahika
deja vu, tulad niya'y kampyon din noon si Sarah
na siya ngang tuntungan sa larangan ng musika

pambato ng Cebu, talagang golden voice si Golden
animnapu't dalawa'y naglaban, siya'y nagningning
nanguna, nagkampyon, tinig niya ang tumaginting
napabalikwas ako sa boses niyang kaygaling

sa iyo, Golden, ang tinig mo'y tunay na marikit
nagbunga ang lahat ng iyong pagpapakasakit
nawa'y magtagumpay ka pa sa mundo ng pag-awit
at kagandahang asal pa rin ay iyong mabitbit

- gregoriovbituinjr.

* kuha ng makatang gala sa replay ng The Clash, na paligsahan sa pag-awit ng GMA 7

Martes, Abril 20, 2021

CBA ng Uri

CBA NG URI

makipagtawaran sa gobyernong kapitalista
ang sambayanan hinggil sa mga isyu ng masa
tulad ng pakikipagtawaran ng unyunista
para sa benepisyo ng obrero sa pabrika

collective bargaining agreement ng uri'y panlahat
uring manggagawa't dukha'y nagkakaisang tapat
panlipunang serbisyo'y dapat sa lupa lumapat
at di sa bulsa ng mga gahamang nangabundat

ipinaglalaban ang dignidad ng kapwa tao
direktang paglahok ng manggagawa sa gobyerno
pati partisipasyon ng masa sa pagpaplano
ng pag-unlad ng bansa't walang maiiwan dito

pampublikong pabahay ang asam ng maralita
kuryente, tubig, iba pang serbisyo'y isabansa
dapat maregular ang kontraktwal na manggagawa
pambansang minimum na sahod ay dapat itakda

pagminina't produksyon ng plastik, huwag payagan
coal-fired power plants ay tuluyang patigilin naman
solusyong medikal, di militar, sa kalusugan
libreng mass testing para sa lahat ay ipaglaban

tuluyang tanggalin ang regresibong pagbubuwis
ipaglaban ang kapakanan ng babae't buntis
nakabubuhay na sahod para sa anakpawis
ipaglaban ang magkaroon ng hanging malinis

dekalidad, libreng edukasyon sa kabataan
paggalang sa karapatan ng bawat kasarian
agarang ipatigil ang redtagging at pagpaslang
at bawat karapatan ng tao'y dapat igalang

ilan lang sa hiling namin sa C.B.A. ng Uri
na kung di matugunan ng gobyernong naghahari
dapat lang patalsikin silang walang silbing imbi
na kahit isang minuto'y di dapat manatili

- gregoriovbituinjr.

Pagtagay

PAGTAGAY

paminsan-minsan, kailangan din nating tumagay
di lang upang magdiwang kundi ang makapagnilay
lalo't nangangamba sa panahong di mapalagay
na di na masilayan ang gintong uhay ng palay

maanong kayraming mga kwentong di nalilingid
na dahilan ng lumbay habang luha'y nangingilid
tumatagay ng mag-isa't nagkukulong sa silid
sa paunti-unting pagmumuni'y may nababatid

huwag mong kunin ang lubid, huwag magpatiwakal
lalo't naglalaro ang mga daga sa imburnal
dapat bukas na matwid ang sa isip mo'y kumintal
kaya huwag mong talikuran ang magandang asal

sige, tagay pa, tagay ng tagay hanggang malasing
at sa iyong pag-iisa'y tuluyan kang humimbing
anumang lumbay ay huwag mong isiping parating
at sasalubong ang magandang araw sa paggising

- gregoriovbituinjr.

Ang kahulugan ng buhay

ANG KAHULUGAN NG BUHAY

inaamin ko, dati akong makata ng lumbay
mas mahalaga sa akin ang kahulugan ng buhay,
ang pagsisilbi sa masa, iyon ang mas may saysay
kaysa pribadong pag-aari't mga yamang taglay

di ako nabubuhay para kumita ng pera
o magtrabaho nang utang ay bayaran tuwina
wala sa pangungutang at pagkita ang esensya
ng buhay, kundi ang magsilbi sa bayan, sa masa

noon nga'y tinutula ko ang samutsaring lungkot
pagkat buhay sa mundo'y tunay na masalimuot
pagkat nananahan sa bansa'y namumunong buktot
bayang pinamumugaran ng tiwali't baluktot

anong kahulugan ng pagkasilang ko sa mundo?
ang magkaroon ng laksang pag-aaring pribado?
magkaroon ng kapangyarihan, magpulitiko?
magpayaman, magpasarap, pagkatapos ay ano?

mabuti na lang, tinahak ko'y buhay-aktibista
may kahulugan ang buhay, nagsisilbi sa masa
pinaglalabang kamtin ang panlipunang hustisya
tunay na nagpapakatao't nakikipagkapwa

kaysa mauto't maging kawal ng gobyernong ganid
na tinotokhang lamang ang inosente't kapatid
ninenegosyo ang dangal, sa sama binubulid
ng sistemang bulok na dapat tuluyang mapatid

ang pakikipagkapwa ang kahulugan ng buhay
na mga pinagsasamantalahan ang karamay
lipunang makatao ang inaadhika't pakay
ako'y aktibistang kumikilos hanggang mamatay

- gregoriovbituinjr.

Dapat lagi ka sa tama

DAPAT LAGI KA SA TAMA

dapat lagi ka sa tama
ito ang aming adhika
ipinaglalabang kusa
kung ano ang laging tama

huwag magsasamantala
o mang-aapi ng kapwa
dapat makamit ng masa
ang panlipunang hustisya

ngayon, natatandaan ko
ang bilin ng aking lolo
na lagi kang magmamano
pagkat tanda ng respeto

lola naman ay nagsabi
huwag kang magpapagabi
mahirap, baka maapi
o tumimbuwang sa tabi

sundin mo ang health protocol
at magdala ng alkohol
sa face mask man ay gumugol
basta't malayo sa trobol

igalang ang matatanda
igalang din kahit bata
igalang sinumang dukha
magsasaka't manggagawa

huwag kang basta titingin
sa mga siga't mahangin
baka bigla kang bugbugin
ng mga utak-salarin

dapat gawin mo ang wasto
ipaglaban ang prinsipyo
marangal kahit kanino
bawat isa'y may respeto

- gregoriovbituinjr.

Ang diwata sa likod

ANG DIWATA SA LIKOD

buti't di ako nagitla
nasa likod ang diwata
ano kayang sinambitla
ng diwata sa makata

tila nangamoy pinipig
ang pinigilang pag-ibig
hanggang sa puso'y makinig
at nagyapusan ang bisig

ang diwata'y nangalabit
sa makata'y may hinirit
bawat tanong na bakit
ay lagi na lang may sirit

sa pagsintang di masabi
puso ang nakaintindi

- gregoriovbituinjr.

Kaunting tulong para sa kalikasan

KAUNTING TULONG PARA SA KALIKASAN

patuloy pa rin akong gumagawa ng ekobrik
na sa mga patay na oras ay nakasasabik
gupit ng gupit ng plastik ng walang tumpik-tumpik
upang tulungan ang kalikasan sa kanyang hibik

paulit-ulit ko mang sabihing naglipana
ang plastik na basura sa laot, bahay, kalsada
ngunit tila binabalewala ito ng iba
katwiran nga'y may trak na tagahakot ng basura

bukod sa paglikha ng ekobrik, may yosibrik din
na pawang upos ng yosi naman ang titipunin
at ipapasok sa boteng plastik, isa-isahin
ah, nakakadiri naman daw ang aking gawain

ngunit nais kong may maitulong sa kalikasan
ekobrik at yosibrik ang aking pamamaraan
ayokong malunod sa upos ang ating karagatan
ayokong maging basurahan ang mga lansangan

gawing mesa't upuan ang magagawang ekobrik
pag-isipan kung anong magagawa sa yosibrik
mahalaga'y matipon ang ating mga siniksik
baka naman may makita pang solusyon sa plastik

kaunting tulong lang naman ang aking ginagawa
kaya sana layuning ito'y iyong maunawa
kung tutulungan mo ako'y huwag ngawa ng ngawa
kung nais mong tumulong, halina't gawa ng gawa

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Abril 19, 2021

Ano nga ba ang kahulugan ng salitang "tunód"?



ANO NGA BA ANG KAHULUGAN NG "TUNÓD"?
Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Naguluhan ako nang makita ko sa UP Diksyunaryong Filipino at sa English-Tagalog Dictionary ni L. English ang kahulugan ng salitang "tunód" na kaiba sa orihinal na pagbanggit dito sa isang katutubong tula o salawikaing malaon nang nalathala.

Sa sanaysay na "Mga Diwa ng Salawikain" ni Virgilio S. Almario, na nalathala sa aklat na "Bakit Kailangan Natin si Pedro Bucaneg?" ay nalathala sa pahina 125 ang sumusunod na saknong:

Pag di ka naglingón-likód
Dito sa bayang marupok,
Parang palasô at tunód
Sa lupa ka mahuhulog.

Ang saknong na ito ang Salawikain 105 sa saliksik ni Almario sa aklat ng isang Jose Batungbacal, ang 101 Selected Tagalog Proverbs and Maxims (1937):

Dahil hindi ko maunawaan ang salitang "tunód" ay tiningnan ko agad iyon sa dalawang diksyunaryo. Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1289, ang kahulugan ng "tunód" ay: matulis at pahabang sandatang ginagamit na pambala sa busog Cf PALASÔ: ARROW, PLETSA

at sa English-Tagalog Dictionary, pahina 55, na ang Tunód ay Palasô rin, na siyang salin ng arrow.

Kung sa dalawang diksyunaryo, ang "tunód" ay palasô rin pala, bakit sa ikatlong taludtod ng Salawikain 105 ni Batungbacal ay magkasama ang palasô at tunód na animo'y magkaiba ng kahulugan?

Marahil, oo, marahil, magkaiba ang palasô at tunód sa pagtingin ni Batungbacal, dahil marahil sa kaibahan ng yari nito. Marahil ang palasô ay yari sa bakal at ang tunód ay yari sa kawayan. Na kapwa maaaring ipambala sa busog. Kumbaga, ang busog at palasô ang siyang tinatawag nating pana. Maaari din namang ang palasong bakal ay yaong gamit ng dayuhan, habang tinatawag namang tunód yaong gamit ng mga katutubo. Subalit iyon ay sapantaha ko lamang.

Maaaring sa iba, balewala ang usaping ito. Subalit sa aming mga makata o nagsusulat ng tula, magagamit namin ang tunód sa anumang tulang maaari naming magamit sa hinaharap. Lalo na kung naghahanap kami ng katugma sa aming tulang may sukat at tugma. Tingnan ang kinatha kong tanaga:

animo'y mga tuod
ang tanod na nagbuklod
nang sila'y mapaluhod
nailagan ang tunód

Kaya ang tunay na kahulugan ng salitang ito, at marahil ang pagsasalarawan mismo sa tunód, ay magandang masaliksik at malaman.