Sabado, Oktubre 31, 2020

Ang banta ng unos

maalinsangan ang paligid gayong nagbabanta
ang matinding unos na mananalasa sa madla
mabanas ang pakiramdam, payapa pa ang lupa
sa ulat nga'y kaybilis ng bagyo, dapat maghanda

ngayong madaling araw, ang paligid pa'y tahimik
di basa ang lansangan, wala pang ulang tikatik
sasalubong sa undas ang unos na anong bagsik
at maraming biyahero'y tiyak magsisitirik

maalinsangan, hinubad ko ang pang-itaas
inunan ang malaking librong may binubulalas
wala sanang tulo, at ang atip sana'y di butas
pinihit ang tsanel, walang kursunadang palabas

muli kong ipinikit ang inaantok kong mata
upang muling mapanagimpan ang diwatang sinta
nasaan na ang hanap na panlipunang hustisya
may banta mang unos, nariyan ang bagong umaga

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Oktubre 30, 2020

Mula Smokey Mountain hanggang Happy Land

Litrato mula sa internet. CTTO (Credit to the owner).

MULA SMOKEY MOUNTAIN HANGGANG HAPPY LAND
Munting saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ilan sa mga kasapi ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ay nakatira sa Happyland sa Brgy. 105 sa Tondo, Maynila. Sinasabing ito ang kilalang Smokey Mountain noon, o yaong bundok-bundok na basura, na kaya tinawag na Smokey Mountain ay dahil sa nakasusulasok na amoy ng sunog na basura rito.

Paano nga ba ito tinawag na Happy Land, o sa wikang Tagalog ay Masayang Lupain? Gumanda na nga ba ang buhay ng mga maralitang nakatira rito kaya masaya na sila't tinawag itong Happy Land? 

Subalit batay sa pananaliksik, ang pinagmulan ng salitang Happy Land ay hindi Ingles, kundi ito'y salitang Bisaya na HAPILAN, na ibig sabihin ay lugar na mabaho dahil sa basura. Ganito ipinaliwanag ito sa isang akdang nakita ko sa internet. "The name “Happyland” is derived from the Visayan dialect’s name for smelly garbage: Hapilan, a slum made up of many mini dumpsites put together. The most common type of trash seen here is from the large fast food chain in Philippines Jollibean, where the scavenger sort the different types of packaging and leftover food from cups to straws to spoons.The leftover food gets recooked into ‘pag pag’ and is actually re-consumed by the scavengers."

Ayon sa pananaliksik, tinanggal na ang Smokey Mountain sa Tondo, subalit lumikha naman ng isang bagong Smokey Mountain na naging tirahan ng mga walang matirahan, na animo'y naging kampo na ng mga nagsilikas sa kung saan-saan at doon nakakita ng pansamantala, kundi man, pirmihang matutuluyan. Bukod sa Hapilan ay may tiatawag pa umanong lugar na Aroma. O marahil iba pang katawagan iyon dahil sa amoy o aroma ng lugar.

Maraning maliliit na tambakan ng basura sa lugar. At ang karaniwan ummanong basura roon ay mula sa mga pagkaing itinapon na o tira-tira mula sa mga fast food, tulad ng Jollibee, kung saan pinipili ng mga magbabasura ang iba't ibang nakabalot at tira-tirang pagkain. Ang mga tira-tira, o yaong hindi naubos, ay ipapagpag muna upang bakasakaling malaglag ang anumang dumi, halimbawa sa tirang pritong manok. Tapos ay huhugasan ito at muling iluluto. Dahil ipinagpag muna kaya tinawag na PAGPAG ang mga pagkaing ito.

Kung nakapunta ka na rito, o sa mga lugar na malapit dito, maraming itinitindang pritong manok, na kung kinain mo'y para ka na ring nasa Jollibee. Subalit pagpag na pala iyon.

Sa hirap ng buhay at nasa sentro ka pa ng kapital ng bansang Pilipinas, gayon ang buhay ng mahihirap na tao roon. Namumulot ng basura subalit namumuhay ng marangal. Mahirap man, kapit man sa patalim, subalit doon nila binuo ang kanilang pamilya at mga pangarap. Sa kabila ng hirap, nakakangiti, na animo'y paraiso kaya tinawag na Happy Land. Tanda nga ba iyon ng pagiging resilient ng mga Pinoy, o dahil wala na silang mapuntahan, kaya kahit ayaw nila roon ay nagiging kontento na rin doon. Marahil, naiisip nila, nabubuhay man silang mahirap, subalit may dignidad. Ika nga sa awitin ni Freddie Aguilar:

"Ako'y anak ng mahirap
Ngunit hindi ako nahihiya
Pagka't ako'y mayroon pang dangal
Di katulad mong mang-aapi."

Nawa’y maging tunay na masaya o happy ang mga taga-Happy Land. Hangad kong matagpuan nila rito ang pangarap na kaalwanan at kaginhawaan, at kapayapaan ng kanilang puso. At sana’y hindi na maging tapunan ng basura ang kanilang lugar.

Pinaghalawan:
https://ph.theasianparent.com/teach-kids-genuine-compassion
https://www.lydiascapes.com/happyland-philippine-slums-in-manila/
https://glam4good.com/they-call-this-happy-land-a-heartbreaking-view-from-inside-manila-slums-on-thanksgiving-day/

* Ang akdang ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 14-15.    

Tapusin na natin ang laban

niyurakan ng sistemang bulok ang pagkatao
ng laksa-laksang dukha't masisipag na obrero
sa tokhang nga'y barya-barya lang ang buhay ng tao
itanong mo man sa kasalukuyan mong gobyerno

wala nang prose-proseso ng batas ang ginawa
na naging patakaran na ng pinunong kuhila
kung sino ang suspek ay basta na lang bubulagta
kung sinong mapaghinalaan ay tutumbang bigla

tama ba ang ganitong walang proseso ng batas
alam mong panuntunang iyan ay tadtad ng dahas
pinaglaruan ang batas upang magmukhang butas
karapatan na'y balewala't kayraming inutas

dapat dinggin ng bayan ang hibik ng aping masa
at usigin ang mapang-api't mapagsamantala
dapat palitan ng bayan ang bulok na sistema
dukha'y magkapitbisig tungong ganap na pag-asa

ah, di pa tapos ang laban, di pa tapos ang laban
upang panlipunang hustisya'y makamit ng bayan
huwag hayaang "hustisya'y para lang sa mayaman"
tapusin natin ang laban, baguhin ang lipunan

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Oktubre 29, 2020

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

pagbati sa anibersaryong pandal'wampu't pito
ng ating party list na Sanlakas, mabuhay kayo!
tunay na lingkod ng mamamayan, ng simpleng tao
lalo't tinataguyod ay lipunang makatao

dalawampu't pitong taon na ang nakalilipas
nang magkaisa ang masa't tinayo ang Sanlakas
dalawang dekadang higit nilabanan ang dahas
upang lipunang ito'y maging patas at parehas

kahit nitong kwarantina'y nagbigay ng pag-asa
sa abot ng kaya'y nagbigay ng tulong sa masa
sa iba't ibang isyu ng bayan ay nakibaka
upang tuluyang mabago ang bulok na sistema

narito lang kami, taas-kamaong nagpupugay
sa Sanlakas dahil sa pakikibaka n'yong tunay
narito tayo, kapitbisig, susulong na taglay
ang pagkakaisa ng bayang may adhikang lantay

- gregoriovbituinjr.
10.29.2020

Ilang tanaga

ILANG TANAGA

I

bakit ba kinakapos
kaming mga hikahos
bakit laging hikahos
ang dukhang kinakapos

urong-sulong ang diwa
walang kumakalinga
lalo't di masawata
ang kahirapang lubha

bakit kami'y iskwater
sa bayang minamarder
ng hinalal na lider
na tila isang Hitler

laksa-laksa’y namatay
kayraming humandusay
inosente'y pinatay
naglutangan ang bangkay

II

puting-puting buhangin
nang tayo’y paunlarin
ngunit kung iisipin
may planong alanganin

City of Pearl malilikha
uunlad daw ng bansa;
ang nananahang dukha
kaya’y ikakaila

dukha’y mapapaalis
tiyak madedemolis
sa planong hinuhugis
ng burgis na mabangis

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 20.

Miyerkules, Oktubre 28, 2020

Ang inidoro ng ginhawa

O, dama mo ang kirot ng tiyang di madalumat
tila baga pasan mo ang daigdig, O, kaybigat
na ang tanging lunas ay sa palikuran magbawas
at madarama ang ginhawang hinahanap-hanap

sa maraming bagay nga tayo'y abalang-abala
kayod ng kayod para sa kinabukasan nila
nagpapakabusog sa pagkaing di masustansya
tinatagay ang samutsaring alak at serbesa

ngunit anumang sarap ay sa kasilyas dudulo
at tunay na ginhawa ang dala ng inidoro
tulo ang pawis, tutop ang tiyan, pag wala ito
mamamatay kang di mo mawari, sakit sa ulo

mahalaga ang palikuran, iyong napagnilay
doon mo ilagak ang lahat mong sakit at lumbay
siya pala ang lunas sa mga problemang taglay
upang kaginhawaan ay maramdaman mong tunay

- gregoriovbituinjr.

(Ang mga litrato ay kuha ng makata sa bangketa sa labas ng isang paaralan sa La Trinidad, Benguet.)


Martes, Oktubre 27, 2020

Ang bago kong gunting na pangekobrik

nang makaluwas ng Maynila, una kong binili
ay isang munting gunting na siyang inihalili
sa naiwang gunting na pitong buwan ding nagsilbi
sa probinsya sa mga inekobrik kong kaydami

pulang gunting ang naiwan, asul ang binili ko
sinimulan ko agad ang pageekobrik dito
kayraming plastik agad ang naipon kong totoo
isang linggo pa lang, pinatitigas ko na'y tatlo

misyon ko na ang mag-ipon at maggupit ng plastik
tulong sa kalikasang sa basura'y humihibik
gagawin ko pa'y di lang ekobrik kundi yosibrick
mga upos ng yosi'y ilagay sa boteng plastik

mga naglipanang basura'y kakila-kilabot
naglutangan ang mga plastik at upos sa laot
ang bagong gunting sa pageekobrik ko'y nagdulot
ng saya, kaya pagsisilbi ko'y di malalagot

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Oktubre 26, 2020

Walang kumot sa pagtulog

pinagkukumot ako ni misis sa lalawigan
talagang ako'y laging pinaaalalahanan
ganyan ang pagmamahal, sadyang di matatawaran
magkasama sa kutson, may kumot pa kami't unan

subalit balik sa dati nang bumalik sa lungsod
hihiga sa silyang kahoy, walang unan at kumot
tila mandirigmang kung saan-saan napalaot
aba'y pag inantok na'y nakahubad pang matulog

kaysarap kasing umidlip sa papag man o sahig
kaysarap kasing humimbing pag nahiga sa banig
di gaya sa kutsong malambot na tila ligalig
di pa sanay magkumot sa lugar mang anong lamig

sanay mang humiga sa papag ng buong pagsinta,
kung saan mapasandal, pipikit at tutulog na
gayunman, huwag balewalain ang paalala
tandaang lagi ang bilin ni misis, "Magkumot ka!"

- gregoriovbituinjr.

Sibaka't TaKam sa agahan

SiBaKa - sibuyas, bawang, kamatis ang agahan
kasabay ng TaKam o talbos ng kamote naman
pawang pampatibay pa ng resistenya't katawan
aba'y nakabubusog din lalo't iyong matikman

itong SiBaKa'y ginayat ko't hilaw na kinain
habang TaKam naman ay isinapaw ko sa kanin
sinasanay ko ang katawan sa mga gulayin
mura lang at maaari mo pa itong itanim

bawasan na ang karne, ito ang aking prinsipyo
maging vegetarian ka rin minsan man sa buhay mo
maging budgetarian din, badyetin mo ang kain mo
magtipid man tayo, sa kalusugan ay seryoso

SiBaKa't TaKam sa agahan, magandang ideya
mga lunas pa ito sa sakit na nadarama
tara, simulan nating magTaKam at magSiBaKa
upang lumakas at tumindi rin ang resistensya

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Oktubre 25, 2020

Dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan
at sa radyo'y awit ng ASIN ang pumailanlang
ang pinamagatang "Masdan Mo Ang Kapaligiran"
ayon sa umawit, pag namatay "sana'y tag-ulan"
anya'y "upang sa ulap na lang tayo magkantahan"

nakipagsabayan ang patak ng ulan sa himig
ng awiting ang umawit ay kaylamyos ng tinig
habang nagsasalin ng akda, dama'y halumigmig
habang ninanamnam bawat salitang pumipintig
habang kunwa'y tumatagay ng lambanog at tubig

at pinagmasdan ko ang ulap sa labas, kay-itim
di pa naman gabi ngunit animo'y takipsilim
paano makakasilong sa punong walang lilim
kung puno'y pinagkakitaan na ng mga sakim
awit ay inunawa, kaybabaw, ngunit kaylalim

makabagbag-damdamin, mapagmulat, inspirasyon
upang kapaligiran ay pagmasdan natin ngayon
sangkaterbang plastik ang sa dagat na'y lumalamon
upos ng yosi'y nagkalat, kaytindi ng polusyon
sa nangyaring ito, bansa pa ba'y makakaahon?

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Oktubre 24, 2020

Kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma
ito'y pagkat sa diwa'y maraming kumakawala
samutsaring mukha, mababangis na dambuhala
ako'y abang makata sa anong gandang diwata

sabay naming lilikhain ang saknong at taludtod
upang hustisyang panlipunan ay maitaguyod
upang patuloy na magsipag ako sa pagkayod
upang matutong sumisid nang di naman malunod

malayang taludturan nga ba'y tunay na malaya
habang lipunang makatao'y hangad na malikha
nasa malayo man ang diwata'y kinakalinga
tumatakbo man ang diwa'y huwag sanang madapa

kinakatha ang mga diona, tanaga't dalit
na alay sa masa't sa diwata kong anong rikit
siya ang tula ko't ako ang tula niyang sambit
habang sa inhustisya, yaring pluma'y nagngangalit

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Oktubre 23, 2020

Nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso

"Whoever fights monsters should see to it that in the process he does not become a monster." - Friedrich Nietzsche

nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso,
mapagsamantalang trapo't sa bayan ay berdugo
inililigtas ang bayan sa diktador na gago
layon nating itayo ang lipunang makatao

nilalabanan natin ang mga tuso't tiwali
at bulok na sistema'y ayaw nating manatili;
para sa prinsipyo'y inalay ang buhay na iwi
gagampanang tapat ang tungkulin kahit masawi

ngunit tiyaking tanganang mahigpit ang prinsipyo
habang binabaka'y kalabang halimaw sa mundo
upang di rin maging halimaw pag tayo'y nanalo
lalo't ating itatayo'y lipunang makatao

pag nagwagi, adhika'y iluluklok sa pedestal,
magpapakatao, makikipagkapwa, may dangal
huwag tutularan iyang mga hunyangong hangal
upang di maakusahang isa ka ring pusakal

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Oktubre 22, 2020

Nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa
pulos tiwali ang sa posisyon nagkandarapa
sa sambayanan pa ba'y maglilingkod silang sadya
o magbubutas lang ng bangko, bayan ay kawawa

sigaw ng bayan, supilin ang mga mandarambong!
kung sila'y nariyan pa, bansa'y saan na hahantong?
ligalig ang bayan pag namuno'y laksang ulupong
dapat ay tunay na lingkod upang bansa'y sumulong

ngunit saan matatagpuan ang tunay na lingkod?
sa elitista bang sarili ang tinataguyod?
yaong sa puwet ng kapitalista humihimod?
o yaong sa buwis ng bayan laging nakatanghod?

anang awit, "ang hustisya'y para lang sa mayaman"
habang patuloy pa rin ang matinding kahirapan
dapat obrero't dukha'y maghimagsik nang tuluyan
upang bulok na sistema'y talagang mapalitan

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Oktubre 21, 2020

Tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look
pagkat nagpa-Maynila na't nilandas ang pagsubok
napagpasyahan ko agad magpagupit ng buhok
bagaman wala pang tulog at inaantok-antok

lumuwas upang makapagsimula sa trabaho
lalo't bagong opisina ang aatupagin ko
ang pagsasalin ng katha'y itutuloy ko rito
sa dalawang araw na miting na'y agad dumalo

bagong gupit, panibagong hamon, bagong simula
dalawang plastik na tsitsaron ang aking nginuya
habang santimbang tubig naman ang aking tinungga
inahit ang bigote't balbas, kuminis ang mukha

bagong gupit, nag-selfie, at naglinis ng paligid
maraming pagbabago't bagong simula ang hatid
tiyaking huwag magugutom kahit nagtitipid
kinakatha'y bagong paksa, mag-isa man sa silid

- gregoriovbituinjr.

Martes, Oktubre 20, 2020

Pagpalaot sa kabila ng bagyo

pagkakataong makawala sa buhay na buryong
subalit nagbantang may bagyo't aso'y umalulong
napurnada na naman, napalaot sa linggatong
walang masakyan gayong sa plano'y ayaw umurong

hintay lang, paraanin muna si bagyong Pepito
at tiyak nang papalaot sa lungsod ang tulad ko
baka di na makayanan ang payapang delubyo
kaya iiskyerda na matapos lang itong bagyo

isang pulong nga "rain or shine" ay dadaluhang pilit
sa lungsod pa'y naghihintay ang trabaho kong hirit
bagong opisina'y aayusin ko pag sumapit
sa lungsod, may bagyo man, biyahe ko'y igigiit

sige, basta may masasakyan, ako'y lalarga na
ayoko nang panahon pa dito'y magpalipas pa
may dapat gampanan, trabaho kong nakatalaga
bilang sekretaryo heneral ay papalaot na

- gregoriovbituinjr.

Ako'y tibak

Ako'y tibak

ako'y tibak na wala sa dulo ng bahaghari
pagkat nakikibakang ang kasama'y dukhang uri
upang lupigin ang bata-batalyong naghahari
upang pagsasamantala't pang-aapi'y mapawi

adhika'y karapatan ng tao't ng kalikasan
naggugupit ng plastik, inaaral ang lipunan
nageekobrik, bakit may mahirap at mayaman
magbukod ng basura, maglingkod sa sambayanan

hangad na maitayo ang lipunang makatao
na walang pagsasamantala ng tao sa tao
dukha man, karapatang pantao'y nirerespeto
bawat isa'y makipagkapwa, may wastong proseso

isinasabuhay ko ang proletaryong hangarin
upang pagsasamantala't pang-aapi'y durugin
sa kabila ng karukhaa'y may pag-asa pa rin
tayo'y magekobrik, bulok na sistema'y baguhin

ako'y karaniwang tao lang na hilig ay tula
na sinusulat ay buhay ng manggagawa't dukha
nasa Kartilya ng Katipunan nga'y nakatala
ang niyakap kong prinsipyo't tinanganang adhika

- gregoriovbituinjr.

Pagninilay sa aking lungga

Pagninilay sa aking lungga

minsan nga ako'y di mapakali sa aking lungga
lalo na't sugat ng alaala'y sinasariwa
upang itala ang buhay ng binabalewala
bakasakaling makaahon sa danas na sigwa

kayraming litrato ng mga balyenang tumirik
ang mata dahil kumain ng sangkaterbang plastik
paano ba magtutulungan sa pageekobrik
nang masagip ang kalikasan sa kanyang paghibik

oo, pangarap ko'y makaahon, di ang makahon
sa nadamang kahungkagang sa puso'y lumalamon
mabuti nang sumagasa sa bangin ng kahapon
kaysa dumaluhong pa ang kaburyungan ng ngayon

matutunton pa kaya ng lakan ang kanyang dayang
na matagal nang nawala't may iba nang hinirang
matutulungan ba ang mga pesanteng hinarang
ang karapatan sa lupang dapat nilang malinang

narito man ako sa aking lungga, nagmamasid
katiwalian at karahasan ay nababatid
karapatan ay ipagtanggol, huwag maging umid
ang hustisya'y ipaglaban, buhay man ay mapatid

- gregoriovbituinjr.

Ang karatula sa dyip

Ang karatula sa dyip

isa ngang palaisipan ang karatula sa dyip
pagkat tanong iyon na agad kang mapapaisip
"Sino ba ang sinungaling?" ay agad kong nahagip
habang sa biyahe'y nakawala iyon ng inip

subalit tanong na iyon ay may karugtong naman
sa pagtugon ay may dalawa kang pagpipilian:
"ang matanda ba o ang elepante ang katawan?"
may-ari ba ng dyip ay may problema sa tahanan?

sinong pinatamaan ng ganoong patsutsada?
ang sariling ina o ang biyenang lumba-lumba?
ang matandang kasera o ang matabang asawa?
wala tayong alam, isa lang itong sapantaha

tayo din ay may problema't sariling mga danas
hayaan natin sila sa ganoong alingasngas
baka nga problema nila'y kanila nang nalutas
habang tayo'y patuloy pa sa nililikhang bukas

- gregoriovbituinjr.

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa akin ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa iyo ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa atin ang puno?
gaano nga ba kahalaga sa mundo ang puno?

ang mga puno'y nagbibigay ng lilim sa labas
ang mga puno'y tahanan ng hayop na ilahas
ang mga puno'y maraming binibigay na prutas
tulad ng bayabas, kalumpit, duhat, sinigwelas

ang mga puno'y nagbibigay ng kahoy sa madla
ang mga puno'y pananggalang sa mga pagbaha
ang mga puno'y tagapagligtas mula sa sigwa
tulad ng punong dita nang si Ondoy ay nagwala

ganyan kahalaga ang mga puno sa daigdig
kaya mga daing nila'y ating bang naririnig?
pag nawala ang puno'y walang huni ng kuliglig
halina't puno'y alagaang nagkakapitbisig

- gregoriovbituinjr.

Lunes, Oktubre 19, 2020

Ang gawain kong pagsasalin

Ang gawain kong pagsasalin

may kompyuter na't wifi, mayroong teknolohiya
magsalin ng Ingles sa Filipino'y madali na
subalit pag ninamnam mo ang salin mong binasa
minsan, mali ang kahulugan sa iyong panlasa

kaya ako'y nagsasalin sa mahabang estilo
bawat pangungusap ay isusulat sa kwaderno
di laging literal na salita, unawain mo
upang iyong makuha ang kahulugan ng wasto

di lang bolpen at kwaderno ang iyong gagamitin
kundi dalawang wika'y kabisado mo't namnamin
nirerepaso't binabalikan ang mga salin
pangungusap at talata'y dapat mong unawain

kung Pluto'y dwarf planet, ang salin ba'y dwendeng planeta
gayong di ito dwende kundi maliit sa iba
dwarf dahil maliit, di dahil dwendeng may mahika
mainam bang Pluto'y tawaging punggok na planeta

suriing mataman ang nakapaloob na diwa
na nais iparating sa madla niyong may-akda
upang kahulugan sa salin ay walang kawala
upang manamnam mo ang lasa ng bawat salita

salin ng salin, dapat batid ang sariling sulat
upang sa kompyuter ay maitipa ng maingat
diksyunaryo ng mga salita'y tangan ding sukat
bilang sanggunian kung ang salita'y nararapat

- gregoriovbituinjr.

365 basong karton kada taon

365 basong karton kada taon

ginagamit ko'y isang baso lamang sa tahanan
na matapos magkape'y akin namang huhugasan
walang basong kartong itatapon sa basurahan
kundi yaon lamang plastik ng kapeng pinagbilhan

ginagamit naman sa kapehan ay basong karton
kung araw-araw isang beses kang magkape doon
bilangin mo't ang nagamit sa isang buong taon
ay tatlong daan, animnapu't limang basong karton

ikaw pa lang iyon, paano kung ang magkakape
ay isang daan bawat araw, di lang ito triple
tatlumpu't anim na libo't limangdaang kinape
sangkaterbang basurang ito'y suriing maigi

kung sa kapehan, basong hugasin ang gagamitin
walang basong kartong basurang papatas-patasin
kaylaking tipid ng may-ari sa kanyang gastusin
nakatulong pa sila sa kapaligiran natin

sa ating pagkakape, minsan ito'y pag-isipan
mga plastik ng kape'y maiekobrik din naman
maaksayang pamumuhay ay dapat nang iwasan
at isipin din ang kalagayan ng kalikasan

- gregoriovbituinjr.

Ang pangkat ng Alno (PSA)

ANG PANGKAT NG ALNO (PSA)

bagong kaibigan ni misis ang pangkat ng Alno
na sa barangay na iyon ay naging katrabaho
ang grupo nila yaong nag-sensus sa buong baryo
upang iambag sa populasyon ng bansang ito

sa pagse-sensus ay matitinik at mabibilis
sa pagkuha ng datos, walang kulang, walang labis
bagong kaibigan, bagong kasamahan ni misis
masasaya't palakwento, tiyak kang bubungisngis

matapos ang trabaho'y nag-iskedyul ng lakaran
taniman ng samutsaring cactus ang pinuntahan
nag-selfie't iba't ibang cactus ang nilitratuhan
sa bahay ng isang katrabaho'y nananghalian

sa pangkat ng Barangay Alno, maraming salamat
sapagkat kayo'y talagang mahuhusay ngang sukat
kahit may ilang problema'y naaayos ang ulat
ginawa ang tungkuling makatutulong sa lahat

- gregoriovbituinjr.

Linggo, Oktubre 18, 2020

Ilang hibik

sa diwatang minumutya, sa musa ng panitik
sa isang dilag na kapara'y rosas na matinik
bakit ang pangalan mo sa puso ko'y natititik
ako'y gawaran mo ng nakasasabik mong halik

sa basurerong di pa gumagawa ng ekobrik
ano nang ating gagawin sa sangkaterbang plastik
sa laot na malalim nga't sa bundok na matarik
naroroong ang mga plastik ay nagsusumiksik

minsan sa aking pag-iisa'y laging bumabarik
hanggang sa kalasingan ang aking mata'y tumirik
mabuti't ako'y nasa bahay lang, biglang hihilik
nasa upuan na lang pagkat di na makapanhik

maraming katiwaliang nakapaghihimagsik
kaya aralin ang isyu't huwag patumpik-tumpik
para sa panlipunang hustisya'y dapat umimik
at labanan ang dahas na kanilang inihasik

- gregoriovbituinjr.

Pagsalansan ng salita

kayraming mga salitang di basta maaninag
ang bola'y bilog, kaya ba binobola ang dilag?
tutungo ka bang nakatungo sa daang di hayag?
iyang pagtaklob ba sa taklobo ay may paglabag?

pag ako ba'y nagpatawa, ako ba'y patawa rin?
matutuwa ka ba kung ikaw ay patutuwarin?
pag ako ba'y nagkasala, ako na ba'y salarin?
ang pusa bang nangalmot ay pusakal kung tawagin?

iba ang tubo na pinanggalingan ng asukal
iba ang tubo na inasam ng nangangapital
iba ang tubo ng gripo, posonegro't imburnal
iba ang tubo ng tanim at punong matatagal

ang makata'y nag-iisip, kawa, kawal, kawali
kung sakaling maiinip, pala, palag, palagi
na sa puso'y halukipkip, saka, sakal, sakali
bawat tula'y makasagip, baha, bahag, bahagi

matatagpuan mo ba sa diwa ang haka't katha
nadarama ba ng puso mo ang halik ko't likha
minsan nga'y di mawaring tutula akong tulala
nagkakaganyan ba pagkat makatha ang makata

- gregoriovbituinjr.

Ang kaibhan ng poetry at poem

"...but it is only the study not of poetry but of poems, that can train our ear." - T. S. Eliot
- mula sa aklat na Selected Prose of T. S. Eliot, p.108

tanong: anong kaibahan ng poem at poetry?
masagot kaya ito ng makatang nagmumuni?
kay T. S. Eliot ay ito ang kanyang sinabi
na sa akin nama'y kariktang nakabibighani

poetry ba pag inalayan siya ng bulaklak?
pagkat sa kanyang kariktan ako'y napapalatak?
poem na ba pag tinulad ko siya sa bulaklak?
siya'y rosas na matinik ngunit iindak-indaK?

susuriin mo di lang ang katitikan ng tula
di lang paano ito isinulat ng makata
susuriin mo'y nakapaloob na talinghaga
paano tumagos sa puso yaring parikala

paano kung sa sariling wika ito isalin
ang poetry ay tula, at ang poem ay tula rin
minsan ang tula'y tulay upang mutya'y pasagutin
kaya tula'y kaysarap unawain at namnamin

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Oktubre 17, 2020

Huwag iwan sa isang bulsa ang selpon at pera

huwag iwan sa isang bulsa ang selpon at pera
aba ito'y napagtanto ko lang kani-kanina
paghugot ko ng selpon ang mga pera'y sumama
agad ko namang nakita kundi ito'y wala na

buti't sa gilid ng bangketa ako napaupo
nang binunot ko ang selpon na tila hapong-hapo
upang i-text si misis upang kami'y magkatagpo
at nakita nga ang pera nang biglang mapatungo

nasa isip kasi'y ang pariralang kinakatha
di namalayang pera sa bulsa'y muntik mawala
paano kung may tumawag at naglalakad na nga
nalaglag na ang pera't nakakuha'y tuwang-tuwa

sadyang nakapanghihinayang kung magkakagayon
pasya ko'y ihiwalay ng bulsa ang pera't selpon
marahil ito na'y isa sa tumpak kong desisyon
upang di ka naman mawalan ng pera paglaon

- gregoriovbituinjr.

Pagsusuot ng medyas kay misis

oo, kay misis ay ganyan akong magsilbing lubos
sinusuutan ko siya ng medyas at sapatos
tanda iyan ng pagmamahal, di pambubusabos
kusa kong ginawa, di man sinabi o inutos

oo, ganyan nga kung magtulungan kaming dalawa
lalo't siya ang may trabaho't may tangan ng pera
akong bahala sa gawaing bahay, paglalaba,
pagluluto, paglampaso, pagtapon ng basura

isa man akong dakilang lingkod sa aking misis
ayos lang lalo't malaki ang tiyan niyang buntis
baka pag nagsapatos siya, tiyan na'y umimpis
susuutan ko siyang kusa upang di mainis

ako ring magtatanggal ng sapatos niya't medyas
pag dumating na sa bahay pagkagaling sa labas
payak at kusangloob na pag-ibig ang katumbas
at di magmamaliw habang pinapanday ang bukas

- gregoriovbituinjr.

Biyernes, Oktubre 16, 2020

Pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula

Pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula

pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula
sa maghapong paggawa'y pahinga na ang pagkatha
magninilay-nilay kahit na sa panahong putla
agad isinusulat anumang nasa gunita

minsan, maghapon ang pagpapako't pagmamartilyo
magdidilig, mga tanim ay inaasikaso
at minsan naman, maglaba, magluto't maglampaso
o kaya'y magsalin ng akdang naroon sa libro

habang trabaho'y ginagawa, ay may naninilay
ang ina'y nasa piitan, ang anak ay namatay
aktibista ang nanay na sa anak napawalay
dahil ba aktibista, ang hustisya na'y di pantay

pagpupugay doon sa nars na maganda'y ginawa
nagpaanak sa kalsada ng inang namumutla
di sila dapat makaligtaan sa bawat tula
tuloy muna ang trabaho't mamaya na kakatha

- gregoriovbituinjr.

Sa anino ng kahapon

Sa anino ng kahapon

nasa anino man ako nitong aking kahapon
ay lagi kong pinagbubutihan ang bawat ngayon
sinasabuhay ang angking prinsipyo't nilalayon
samutsaring paksa'y inaaral at sinusunson

gawin ang bawat ibig ng minumutyang diwata
kathain ang pagsintang nilalabanan ang sigwa
idarang pa natin sa apoy ang espadang katha
upang pumutol sa ulo ng gahamang kuhila

nagsisiksik pa rin sa bote ng sanlaksang plastik
nag-aalay sa diwata ng rosas na may tinik
habang tinatahak ang sangandaang anong tarik
at laman ng kalooban ay agad isatitik

oo, di ko makikita ang anino sa dilim
kundi doon sa liwanag na tumagos sa lilim
anino'y natanaw kong naroroong naninimdim
hanggang sa kami'y abutan ng bunying takipsilim

- gregoriovbituinjr.

Mga paksa sa pagkatha

Mga paksa sa pagkatha

paano nga bang kinakatha ang hibik ng puso
habang naninilay ang mga ugaling hunyango
at nanonokhang habang may pinunong kapit tuko
di lumpo ang panitik habang iba'y pinayuko

inaakdang buong tigib ang samutsaring paksa
sinasapuso ang bawat daing ng maralita
pinapaksa ang kasanggang hukbong mapagpalaya
at paglilingkod kasama ang uring manggagawa

matematika, astronomiya, pageekobrik
aktibo, aktibismo, tahakin man ay matinik
sistemang bulok, hustisyang panlipunan, paghibik
makata, tula, nasa loob ay sinasatitik

pluma ang gatilyo ng bawat paksang susulatin
nasa diwa'y punglong sa mapang-api'y patagusin
aklat, sakripisyo't danas ang kaluban kong angkin
layuning sistemang mapagsamantala'y kikitlin

pakikipagkapwa't pagpapakatao'y nilayon
na aking tinataguyod bilang dakilang misyon
upang iyang bulok na sistemang tunay na lason
ay durugin sa mga akda't mawala paglaon

- gregoriovbituinjr.

Patuloy na pagsulat

Patuloy na pagsulat

di tumitigil sa pagkatha ang makatang tibak
sa gitna man ng init, pawis ay tumatagaktak
sa gitna man ng lamig at nangangatal sa lambak
sa gitna man ng payapang sementeryong pinitak

patuloy ang pagkatha kahit mabulid sa dilim
itutula pati ulat na karima-rimarim
aakdain pati laman ng pusong naninimdim
kakatha't kukutyain ang gumagawa ng lagim

kanyang ibubulgar ang mga mapagsamantala
at patuloy na itutula ang hibik ng masa
imbis kiskisin ang kalawang upang mapaganda
ang gintong tanikala'y dapat itong lagutin na

hindi nahihimbing ang makata sa toreng garing
naroon siyang kasama ng dukhang dumadaing
sasamahan ang mga manggagawang magigiting 
upang bulok na sistema'y tuluyan nang malibing

- gregoriovbituinjr.

Huwebes, Oktubre 15, 2020

Suliranin at Pagbangon

SULIRANIN AT PAGBANGON

sumisiklab ang poot
laban sa mapag-imbot,
tuso, buktot, kurakot,
na sa bayan nga'y salot

dukha'y namimilipit
sa sinturong kayhigpit
kaya siklab ng galit
kumakawalang pilit

puspos ng kahirapan
kawalang katarungan
mapang-api't gahaman
tadtad ng kabulukan

pumapatay na lider
animo'y isang Hitler
ang bayan nga'y minarder
ng pinunong pagerper

dapat nang pag-isipan
paano na lalaban
para sa katarungan
at sa kinabukasan

kayraming nangangarap
na hustisya'y malasap
na ginhawa'y mangusap
sa ibabaw ng ulap

panibagong pag-asa
panlipunang hustisya
baguhin ang sistema
isang bagong umaga

kaya makibaka rin
upang tuluyang kamtin
ang adhika't layunin
para sa bansa natin

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2020, pahina 20.

Ang kalagayan ng mga locally stranded individuals (LSI)

ANG KALAGAYAN NG MGA LOCALLY STRANDED INDIVIDUALS (LSI)
Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napabalita sa telebisyon, radyo at pahayagan, lalo na sa social media, ang tinatawag na locally stranded individuals o LSI. Sumulpot ang ganitong penomenon nito lamang panahon ng pandemya. 

Ayon sa balita, mayroon nang 8,408 LSI na pawang nasa Kamaynilaan na nais nang pauwiin ng pamahalaan sa kani-kanilang lalawigan. 

Sa pagtitipon ng mga LSI, halimbawa sa loob ng Rizal Memorial Stadium, hindi nasusunod ang social distancing, o yaong pamantayang dapat ay isang metro ang layo sa bawat isa. Habang ang karamihan sa kanila ay nagsusuot naman ng face mask at face shield, malinaw na hindi nila napapanatili ang ligtas na distansya mula sa bawat isa. Sa dami ba naman ng tao, paano nga ba ang pagdisiplina sa kanila, habang karamihan sa kanila, bukod sa nais nang makauwi, ay pagod na, kaya kung saan-saan na lang isinasalampak ang kanilang pagal na katawan.

Paulit-ulit ngang binigyang diin ng mga opisyal ng kalusugan ang kahalagahan ng paglayo ng pisikal at iba pang mga hakbang sa kaligtasan upang maiwasan ang anumang impeksyon sa coronavirus. Ang pagbawas ng mga paghihigpit sa usaping ito ay pinangangambahan na maging sanhi ng pagkakaroon ng coronavirus sa kalusugan ng mamamayan at sa ekonomiya.

Maaaring kumalat ang virus dahil sa mga malawakang pagtitipon tulad nito at maaaring mahirap nang malaman at masubaybayan kung sino ang maaaring magkasakit sakaling may mga taong nahawahan ng COVID-19.

Umapela si Joseph Escabo, pinuno ng Hatid Tulong Program ng pamahalaan, para sa pag-unawa matapos na maging viral ang mga larawan ng mga LSI sa mataong Rizal Memorial Stadium.

"Noong nakaraang araw, lahat ng mga taong 'yun ay nasa kalsada… Kailangan mo ng pagbibigay ng desisyon upang mabigyan ng maayos na kanlungan ang kababayan nating LSIs. Kung lumabag man po kami sa isyu ng social distancing, kailangan nating ipakita ang simpatya, pag-unawa at pag-aruga sa ating mga kababayan," sabi ni Escabo.

Pinag-aaralan din ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ang kalagayan ng mga LSI upang makagawa ng nararapat na tulong upang hindi sila mapabayaan ng pamahalaan.

Dahil sa pandemya, dumarami na ang mga LSI tulad sa labas ng Libingan ng mga Bayani at sa loob ng Rizal Memorial Stadium. Tila isa nang bagong penomenon ang usapin ng LSI sa bansa. Dahil sa pandemya, marami sa kanila'y natutulad sa mga maralitang iskwater na walang tahanan, walang matuluyan, at marahil ay wala na ring panggastos.

Isa ang kwento ni Michelle Silvertino, 33, na namatay habang nag-aabang ng masasakyang bus sa Pasay patungo sa Camarines Sur. Dahil walang masakyan, ilang araw siyang naghintay sa Pasay, at nagbabaka-sakaling may masakyan. Subalit dahil marahil wala nang sapat na pera, nagutom na, gininaw, walang matulugan kundi sa bangketa, at marahil iyon na ang kanyang ikinamatay. Ang kanyang kwento ang marahil nag-udyok sa pamahalaan na tingnan ang kaso ng mga LSI.

Kasama na riyan ang mga manggagawang nakatira na lamang sa kalye nang mawalan ng trabaho dahil sa pandemya, at pinalayas sa mga inuupahan nilang kwarto o apartment dahil wala na silang pambayad. Silang umaasa pa ring makabalik sa trabaho kaya hindi makauwi ng kanilang probinsya.

Sila'y ilan lang sa dumaraming maralitang hindi na alam kung saan titira. Marahil dapat silang organisahin upang sama-sama nilang maipaglaban ang kanilang karapatan at sama-samang singilin ang pamahalaang ito sa mga kapalpakan nito upang matiyak sanang napapangalagaan ang kanyang mga mamamayan.

Mga pinaghalawan:
https://cnnphilippines.com/news/2020/7/25/LSI-homecoming-Rizal-Memorial-Sports-Complex.html?fbclid=IwAR3-DOUrXGyD-yQp9i9_3xES-8RGGRPhSURks4YfKPgpcI_pZUiAfhbxTqc
https://newsinfo.inquirer.net/1331451/more-stranded-individuals-to-be-sent-home
https://newsinfo.inquirer.net/1289335/stranded-mother-dies-after-waiting-for-bus-ride-to-camarines-sur-at-edsa-footbridge

* Unang nalathala ang artikulong ito sa Taliba ng Maralita, opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2020, pahina 14-15.

Ang payo ng kampyong si Triple G

"Sometimes the only person that can see your goal is you. Stay focused and you will achieve it. You, yes you, you can do it too. Hard work pays off." ~ world middleweight boxing champion Gennady G. Golovkin

bilin ng isang magaling na boksingerong kampyon
minsan ang tanging makakakita ng iyong layon
ay ikaw lang mismo, kaya isipan mo'y ituon
upang mapagtagumpayan mo ang anumang hamon

isang magandang payo ni Gennadiy G. Golovkin
sa anumang larangan ay pagsikapan at sundin
minsan walang ibang tutulong kundi sarili rin
kaya kung di ka magsisikap ay walang kakamtin

pumokus ka sa iyong inaasam na larangan
ito man ay sa palakasan, agham, o sipnayan
bawat larang ay aralin at iyong pagsikapan
upang matamo ang tagumpay o inaasahan

mapipigil mo ang takot na namahay sa dibdib
malalagpasan mo ang lungkot sa malayong liblib
makakalabas ka rin sa pinaglunggaang yungib
matitigpas mo ang ulo ng sawang nanibasib

iyan ang isang payong magaling para sa masa
lalo sa tulad kong isang makata't aktibista
sa pagbaka't pagkamit ng panlipunang hustisya
sa panawagang baguhin ang bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

Miyerkules, Oktubre 14, 2020

Napadpad man sa malayong ilang

oo nga't napadpad lang ako sa malayong ilang
subalit sa iwing katungkulan pa'y gumagampan
pagkabahag ng buntot sa akin ay walang puwang
kahit pa manuluyan sa amak ng karukhaan

nakakaakit man ang buhay sa gubat na liblib
ay parang nasa hukay na puputukin ang dibdib
dapat uwian kung saan ang iwing puso'y tigib
mabuti nang harapin ang sawang naninibasib

di mawawala sa taludturan ko't pangungusap
na pinagluluksa ang pagkawala sa pangarap
di na masulingan ang buntong hininga't paglingap
na inaasahan sa katungkulan kong tinanggap

ang halal ng mayorya'y dapat magawang magtanggol
sa prinsipyo't tindig na iwing buhay ay inukol
ayokong ituring na tusong unggoy na masahol
pa sa hayop, kahit pulang rosas pa ang mapupol

- gregoriovbituinjr.

Ang malabong larawan

malabo ang larawang namumuo sa isipan
silang karaniwan ay naroon sa panagimpan
animo ako'y hinehele sa malayang duyan
subalit kaylabong di maaninag sa kawalan

ang pagpapakatao'y di dapat maisantabi
mahalagang bilin sa atin ng mga bayani
sa pakikipagkapwa'y huwag mag-aatubili
pagkat ito'y tatanganan natin hanggang sa huli

kahit madarang man tayo sa apoy ng ligalig
at hinehele sa kandungan ng bunying pag-ibig
lubak man ang lansangan ay di pa rin mayayanig
anumang sigwa'y haharapin at tayo'y titindig

pusikit ang karimlan, sumulpot ang bulalakaw
maganda ba itong senyales na ating natanaw
ang mga naaninag ba'y palinaw ng palinaw
at baka paglaya'y masulyapan sa balintataw

- gregoriovbituinjr.

Pagbaka sa mananagpang

sumasanib sa kawalan ang gahum ng bangungot
na tila nagnanasa ang hukluban ng kalimot
may tumutusok sa tagiliran, pasundot-sundot
nakakailang kaya sa ulo'y pakamot-kamot

di mo pa magapi ang sa loob mo'y katunggali
patuloy pa rin nilang ang kapwa'y inaaglahi
nagpapakatao ka ngunit sila'y namumuhi
sa kagaya mong tangan pa rin ang nilulunggati

mag-ingat pa rin baka mahulugan ka ng sundang
mula sa buwan, tila ikaw ay palutang-lutang
huwag mong hayaang sa lusak ikaw ay gumapang
dahil nagapi ka na ng kalabang salanggapang

"sasagpangin ka namin, tulad mo'y di sinasanto!"
"ayoko, ayoko, ayoko! sinabing ayoko!"
"tulad mo'y balewala lang sa aming paraiso!"
"tanggap ko kahit na sa labang ito'y nagsosolo!"

- gregoriovbituinjr.

Martes, Oktubre 13, 2020

Pakikipagtunggali

animo ako'y ilahas na hayop na sugatan
at pagod na pagod sa naganap na tunggalian
pagkat ayaw palapa sa hayop ng kagubatan
o marahil sa gubat ay naghahari-harian

nakatindig pa rin kahit may sugat na natamo
sa bakbakang araw at gabi'y umaatikabo
kapwa pagod na ngunit di pa rin sila patalo
totoo, sugatan na ako'y di pa rin manalo

mabangis ang kalooban ng mga mananagpang
habang tangan ko pa ang kalasag na pananggalang
nageeskrimahan habang taktika'y tinitimbang
pinaghuhusayan upang di sila makalamang

hari ng kagubatang kagaya ko ring animal
ngunit di ko kaya ang malakas niyang atungal
isang taong lobong balat ng tupa ang balabal
sa labanang ito'y sinong magwawagi't tatagal

- gregoriovbituinjr.

Ang nag-iisang mais sa gilid ng kalsada

namunga na rin ang mais sa gilid ng kalsada
nag-iisa ang mais na iyon, walang kasama
nabuhay ng ilang buwan sa kanyang pag-iisa
sa kabila ng kalagayan,  nakapamunga pa

tulad din ng makatang kumakatha sa kawalan
may nakakatha sa umaga man o sa kadimlan
may katha sa sinag ng araw o patak ng ulan
lagaslas man ng tubig o kalagayan ng bayan

ang introvert nga akala mo'y may sariling mundo
tulad ko'y kayrami rin palang inaasikaso
laging may ginagawa, masaya mang nagsosolo
siyang may buti ring ambag sa mundo't kapwa tao

O, mais, mag-isa ka mang tumubo sa lansangan
subalit namunga ka pa't nagbigay-kasiyahan
ako'y nagpupugay sa iyong angking katatagan
tanging alaala'y larawan mong aking kinunan

- gregoriovbituinjr.

Ang mga bakod na ekobrik

nasulyapan ko lang ang mga bakod na ekobrik
habang naglalakad sa isang makipot na liblib
di papansinin kung di mo ito tinatangkilik
na kolektibong ginawa ng may pag-asang tigib

sinong nag-isip ng ganitong kapakinabangan
kundi yaong gustong malinis ang kapaligiran
kundi yaong ayaw na mga isda'y mabulunan
ng sangkaterbang plastik sa laot ng karagatan

mapapalad ang nakatira sa liblib na iyon
na sa tagalungsod na tulad ko'y malaking hamon
tambak-tambak ang plastik na sa lungsod tinatapon
anong gagawin ng kasalukuyang henerasyon

halina't pageekobrik ay ating itaguyod
sa mga libreng oras ay dito magpakapagod
kay Inang Kalikasan nga'y tulong na nating lugod
tayo nang magekobrik kaysa laging nakatanghod

- gregoriovbituinjr.



Lunes, Oktubre 12, 2020

Sa pagwawalis ng kalat

Sa pagwawalis ng kalat

marapat talagang walisan ang ating paligid
upang mawala na ang mga layak at ligalig
itapon yaong wala nang pakinabang at yagit
pati kalat sa ating loob na dapat malupig

oo, dapat ding luminis ang isip sa nagkalat
na mga katiwaliang sa bansa'y nagwawarat
ungkatin pati basura nilang di madalumat 
upang mandarambong ay di lang basta makasibat

ibukod mo ang nabubulok sa di nabubulok
tiyaking maitapon din ang namumunong bugok
magwalis, huwag magsunog, ng nakasusulasok
bakasakaling mapalis pati sistemang bulok

walis tinting o tambo man ang gamitin mong sukat
halina't magwalis ng basurang pakalat-kalat
at baka may mapulot na dapat maisiwalat
mausig ng bayan ang katiwaliang naungkat

- gregoriovbituinjr.

Sa silong ng ating pangarap

Sa silong ng ating pangarap

minsan, nasa silong lang tayo ng ating pangarap
na animo'y di mabata ang kirot na nalasap
pagkat nasadlak sa mundong kayraming mapagpanggap
na di natin batid anong laging inaapuhap

kinaya nating tiisin anumang dusa't hirap
sila pa kayang naturingang mabuting kausap
lalo't nagpadala tayo sa dilang masasarap
na sa puso natin animo'y magandang lumingap

gawin ang dapat, patuloy tayong magpakatao
at laging tanganan ang adhikain at prinsipyo
di tayo patitinag sa mga gawang perwisyo
nadapa man ay tatayo't tatayo pa rin tayo

titindig tayo upang gawin ang nasasaisip
habang pilit inuunawa ang di natin malirip
na naroong palutang-lutang sa ating pag-idlip
na silong man ay bahain, may buhay pang nasagip

- gregoriovbituinjr.

Ang pagsukat sa bilog

Pi = 3.14159268...

sa ating paligid ay payak na sukat ang bilog
na sa palibot ay mapapansing pantay ang hubog
iba sa obalong pahaba, kaygandang anyubog
kaylaki nang tulong tulad ng gulong sa pag-inog

ang pagsukat ba ng bilog na iyan ay paano
ang radyus at diyametro nito'y masusukat mo
ang haba sa pagitan ng bilog ay diyametro
tinatawag namang radyus ay kalahati nito

sukat ng palibot ng bilog ay sirkumperensya
ang pi ay griyegong titik na sukat na pormula
halimbawa'y sa bilog susukatin mo ang erya
pi tayms radyus iskwer, pormula'y kabisaduhin na

ito'y iyong matatagpuan sa paksang dyometri
at pag-aralan mo rin ano ang trigonometri
mga paksang nagsusukat kaya dulo'y may metri
aralin lalo't kukuha ng indyinering dini

pag-aralan mo muna ang pangunahing batayan
bago mga abanteng paksa'y iyong mapuntahan
marami pa akong gagawing tulang pangsipnayan
ngunit dapat pang magsaliksik ang makatang turan

- gregoriovbituinjr.


Ang mga cactus na parang terra cotta warriors

nilagay sa sanga ng dragonprut ang mga cactus
nahahilera silang animo'y kawal na lubos
animo'y terra cotta warriors ang pagkakaayos
na kung may labanan ay di mo basta mauubos

O, kaygandang pagmasdan ng mga cactus na iyon
sa pabula nga'y mapagsasalita sila roon
na pawang mga mandirigmang naligaw lang doon
di upang lumaban kundi magpahinga't limayon

napakaayos ng kanilang pagkakahilera
bagamat mga cactus ay di naman namumunga
mahal man pag binili'y maganda naman sa mata
animo sa iyong bahay ay may mga bantay ka

mga mandirigmang cactus, huwag munang sumugod
alamin muna anong isyung itinataguyod
karapatan ba ng kapwa'y sasagasaang lugod
kung walang katuturan ay huwag magpakapagod

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang mga litrato sa Living Gifts Nursery na hardin ng samutsaring cactus sa Barangay Alno, La Trinidad, Benguet, 10.10.2020


Linggo, Oktubre 11, 2020

Una lagi ang prinsipyo

una lagi ang prinsipyo kaysa anumang lambing
ito'y napagtanto ko sa kwarantinang dumating
bawal tumambay sa inumang may pagiling-giling
pagkat tibak akong may paninindigang magaling

kahit sa basura'y may prinsipyo ring sinusunod
nabubulok at di nabubulok dapat ibukod
maging pageekobrik ay aking tinataguyod
gawaing pangkalikasa'y isa ring paglilingkod

bilang kawal ng paggawa, una lagi'y prinsipyo
pagkat narito ang buod ng diwa't pagkatao
di raw makakain ang prinsipyong sinasabi ko
ngunit di masarap kumain kung walang prinsipyo

makakain mo ba ang galing sa katiwalian?
masarap ba ang ninakaw mo sa kaban ng bayan?
masarap kumain kung galing sa pinaghirapan
lalo't wala kang inapi't pinagsamantalahan

ito ang niyakap ko bilang tao't aktibista
una ang prinsipyo't tungkulin sa bayan at masa
sa pagsusulat man o tumitinding binabaka
prinsipyo'y di ko tatalikdan kahit may problema

- gregoriovbituinjr.

Magkumot ka

halata ngang di ako sanay magkumot, talaga
kaya laging sinasabi ni misis, "Magkumot ka!"
para kasing nakabalot sa suman itong dama
kaysarap mamaluktot sa maginaw na umaga

sanay kasing matulog sa lungsod na anong banas
na nakahubad pang hihimbing, walang pang-itaas
iba ngayon, sa lugar na maginaw, naninigas
lamig na ninanamnam ng tagalungsod madalas

anong sarap ng lamig, huwag lamang magkasakit
dapat may kayakap din upang madama ang init
kumakatha man sa lamig, ano pang ihihirit?
sumunod lang sa bilin ni misis, huwag makulit

may kasabihang kung walang kumot ay mamaluktot
na may ibang kahulugan man ay mapapakamot;
sa ginaw na ito'y maninigas o manlalambot?
ah, may kumot naman kaya huwag nang mamaluktot

- gregoriovbituinjr.

Basurahan para sa plastik na ieekobrik

may mga basurahan nang para sa nabubulok
panis na pagkain, pinagbalatan ipapasok
basang papel, dahong winalis, huwag magpausok
magsunog ng basura'y mali, dapat mong matarok

may para rin sa di nabubulok na basurahan
styrofoam at gawa sa gomang pinaggamitan
boteng babasagin, sa pagkain pinagbalutan
ibat't ibang uri ng plastik ay ilagay diyan

ngunit may basurang mabebenta't magagamit pa
boteng di pa basag, tuyong karton at papel, lata
aluminum, bakal, at anupang baka mabenta
iyan ang tinatawag na "may pera sa basura"

dapat may basurahang pinagbukod ang plastik
mayroong basurahang para sa single use plastic
ang mungkahi ko namang sa utak ko'y natititik
may basurahan para sa mga ieekobrik

tuyong plastik at boteng plastik ang lalamnin niyon
sa mga eskwelahan ay may karatula doon
tuyong plastik at boteng plastik lang doon itapon
sa mungkahing ito sana'y maraming sumang-ayon

- gregoriovbituinjr.

Sabado, Oktubre 10, 2020

Pakikipagkaisa sa mga api

nakipagkaisa tayo sa mga inaapi
pagkat tulad nila sa dusa rin tayo sakbibi
lalo't ako'y naiwan sa liblib na di masabi
habang mga salita'y patuloy kong hinahabi

halos madurog bawat kong lunggati sa kawalan
habang nagkakabitak-bitak ang dinaraanan
alagata ang hangad na makataong lipunan
pagkat adhika itong sa puso'y di mapigilan

adaptasyon nang makaangkop sakaling magbaha
mitigasyon nang mabawas ang epekto ng sigwa
Kartilya ng Katipunan ay niyakap kong kusa
lalo't kaginhawahan ng bayan ang diwa't pita

kawal ng paggawang sa api'y nakipagkaisa
lalo sa proletaryo't mga maralitang masa
binabaka ang pang-aapi't pagsasamantala
kumilos upang baguhin ang bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

Kung ako'y isang halaman

ani misis, mahilig siya sa mga halaman
kaya samutsari ang tanim sa kapaligiran
napag-usapan matapos manggaling sa cactusan
samutsari nga ang cactus sa aming napuntahan

kung ako'y isang halaman, na halimbawa'y cactus
na bihira mang makita'y di nagpapabusabos
nabubuhay sa malayong liblib, kahit hikahos
nasa ilang man, matinik akong dapat matalos

kung ako'y isang halamang kapara'y gumamela
mga nektar ng bulaklak ko'y ibibigay ko na
sa paruparo't bubuyog ng libre't anong saya
na kahit munti'y may naitulong din sa kanila

baka mabuting itulad sa talbos ng kamote
na madali lamang patubuin sa tabi-tabi
na lunas sa gutom kung sa kagipitan sakbibi
at maaari pang isahog sa ibang putahe

kung ako'y isang halamang pipitasin ni misis
ang iwing buhay ko'y iaalay nang walang amis
halimbawa ako'y ang kamatis na walang hapis
anong ligayang ang naranasan ko'y anong tamis

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang mga litrato sa Living Gifts Nursery na hardin ng samutsaring cactus sa Barangay Alno, La Trinidad, Benguet, 10.10.2020




Biyernes, Oktubre 9, 2020

Pakikipaghamok sa dilim

umuulan, tipak ng bato'y bumagsak sa dibdib
tila ako'y nasa gitna ng madilim na yungib
mga halimaw ay anong bangis kung manibasib
habang inihanda na ang sarili sa panganib

naagnas ang katawan sa dulo ng bahaghari
laksa-laksang tahanan ang tila ba nangayupi
nais kong makaalpas subalit may pasubali
gapiin ang mga halimaw upang di masawi

nadarama kong tila sinusuyo ng kadimlan
patuloy na sinusubok ang aking katatagan
di nila batid na ako'y insurektong palaban
na di payag na pasistang insekto'y makalamang

tinangka ng mga halimaw na ako'y gapiin
kaya pinaghusayan ko ang eskrimahan namin
ayokong basta pagahis upang di alipinin
at patuloy ang labang tila buhawi sa bangin

umuulan, bumagsak sa dibdib ay iniinda
habang nakikipagtunggali sa sabanang putla
pumulandit ang dugong nagkasya sa sampung timba
naghingalo ang halimaw na ngayo'y hinang-hina

- gregoriovbituinjr.

Pag salat sa pag-ibig

minsan, nagdurugo ang pusong salat sa pag-ibig
pagkat walang inibig kaya dama'y  nabibikig
mabuti nang nagmahal kaysa di man lang umibig
kahit magdugo ang pusong nasawi sa pag-ibig

oo, mabuti pang masaktan ang pusong nagmahal
na ang nadaramang kirot animo'y nagpapantal
minsan, mabuti pang sa pag-ibig nagpakahangal
kaysa di umibig at inibig, nagpatiwakal

ako'y ibigin mo, O, diwata kong minumutya
pagkat ikaw ang ibig ko, magbadya man ang sigwa
babatahin ang hirap kahit magdusa't lumuha
na kung mawawala ka'y tiyak kong ipagluluksa

ayos lamang daw magbigay ng tsokolate't rosas
ngunit anila'y mabuting may pambili ng bigas
pagkat di sapat ang pagmamahal, puso'y nag-atas
na dapat nakabubusog din ang pagsintang wagas

- gregoriovbituinjr.

Dalawang nais kong disenyo sa tshirt

dalawang klaseng disenyong nais kong ipagawa
tatak sa tshirt na itinataguyod kong kusa
na sumasalamin sa pagkatao, puso't diwa
baka pag nabasa ng iba'y humanga sa likha

sa tshirt ay nakatatak ang tinahak kong daan
ang isa'y pagiging vegetarian at budgetarian
habang ang isa'y prinsipyong niyakap kong lubusan
na unang taludtod ng Kartilya ng Katipunan

una, "Ang buhay na hindi ginugol sa malaki
at banal na dahilan ay kahoy na walang lilim
kundi man damong makamandag", sa ikalwa'y sabi
ako'y isang vegetarian at budgetarian na rin

dalawang diwa, dalawang tatak ng pagkatao
na kaakibat ng yakap kong adhika't prinsipyo
kung ikaw naman, ipalalagay mo kaya'y ano
sa tshirt na sumasalamin sa personahe mo

- gregoriovbituinjr.

Iekobrik din ang mga cotton bud na plastik

anong gagawin sa mga cotton bud na plastik
ang tumangan sa bulak, ito ba'y ieekobrik
oo naman, bakit hindi, huwag patumpik-tumpik
di ba't sa laot, cotton bud din ay namumutiktik

dapat lang may disiplina kung popokus din dito
baka mandiri sa cotton bud na mapupulot mo
kailangan ng partisipasyon ng mga tao
upang sila na ang magekobrik ng mga ito

tipunin muna ang cotton bud nilang nagamit
at isiksik nila ito sa isang boteng plastik
sa kalaunan, ito'y mapupuno't masisiksik
mabuti na ito kaysa basurahan tumirik

simpleng pakiusap, iekobrik mo ang cotton bud
lalo't plastik ito't lulutang-lutang pa sa dagat
baka kaining isda'y may plastik na nakatambad
iyon pala'y cotton bud mong binalikan kang sukat

- gregoriovbituinjr.

* unang nakita ang litrato ng sea horse mula sa isang seminar na dinaluhan ko noon, at hinanap muli sa internet