Sa Daang Mulawin

SA DAANG MULAWIN

ako si Agilus at siya naman si Alwina

sa mundo ng mga Mulawin ay magkapareha

sa daigdig ng mga taong ibon sumisinta

ngunit handang magtanggol laban sa mga Ravena

minsan ay napapunta ako sa Daang Mulawin

sa isang lalawigang doon nagnilay-nilay din

ng samutsaring nangyari't paksa sa mundo natin

na nagpatibay sa aking prinsipyo't adhikain

payak lamang ang hinahangad ko sa iwing buhay

na aking Alwina'y makasama sa tuwa't lumbay

na karapatang pantao't hustisya'y kamting tunay

na uring manggagawa sa layon ay magtagumpay

narito man sa Daang Mulawin, may nalilirip

punong mulawin ay alagaan nati't masagip

laban sa kapitalismong tubo ang sinisipsip

pagdurog sa sistemang bulok na'y di panaginip

- gregoriovbituinjr.

06.30.2022

Organisado

ORGANISADO

epektibong tugon daw sa organisadong ganid

ay organisadong unyon, sa t-shirt ng kapatid

na manggagawa nakatatak, nang ating mabatid

naalala ko si Neri sa kanyang "moderate greed"

organisadong kasakiman ng tusong kuhila

at ng burgesya't uring mapagsamantalang lubha

sa bunga ng paggawa'y bundat at nagpakasasa

organisadong unyon ang tugon ng manggagawa

O, manggagawa, magkaisa't magtayo ng unyon

makabubuti ang pagkakapitbisig n'yo ngayon

pangalagaan ang karapatan ang inyong tugon

sa mga mapagsamantalang bwitre kung lumamon

lampas sa pagiging unyon ay maging makauri

upang mapang-aping sistema'y baguhin, magapi

lipunan ng manggagawa'y itayo, ipagwagi

organisahin ninyo ang sarili bilang uri

- gregoriovbituinjr.

06.30.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa isang pulong ng mga manggagawa 

Paskil

PASKIL

nadaanan kong muli ang paskil

kaya naroong napapatigil

baligtad ba'y ginawa ng sutll?

basura'y lipana't di matigil

paalala nga'y "Bawal magkalat"

habang pader ay tadtad ng sulat

na tila may isinisiwalat

na kung titiga'y di madalumat

O, kalikasan, kapaligiran!

magtatanghal pa ba sa lansangan?

baka, kung di maalibadbaran

sa paligid na panonooran

huwag magkalat, dapat mabatid

pagnilayan ang mensaheng hatid

madaling maunawa, kapatid

na maraming bagay ay di lingid

upang di tayo mapariwara'y

dinggin naman yaong paunawa

upang kung dumaan man ang sigwa'y

di malunod sa basura't baha

- gregoriovbituinjr.

06.29.2022

Habambuhay

HABAMBUHAY

patuloy ang paghagod ng pluma't 

tinta sa papel, upang isulat

ang dighay, lumbay, danas ng masa

mula puso'y isinisiwalat

ang maraming isyu't panunuyo

ng lalamunang walang masambit

nilalahad din ang panunuyo

sa diwatang sadyang anong rikit

tungkulin na iyong habambuhay

na niyakap ng abang makata

na patuloy yaong pagninilay

kaharap man ay matinding sigwa

sinasatitik ang dusa't danas

ng maralita't uring obrero

hinahangad ay sistemang patas

patungong lipunang makatao

habambuhay na ang adhikaing

niyakap ng may buong paghamon

pagsasaliksik ay sinisinsin

adhika'y kaaya-ayang panahon

- gregoriovbituinjr.

06.29.2022

Tugâ

TUGÂ

tugâ - pagbugbog sa isang tao para umamin

anang U.P. Diksiyonaryong Filipino natin

paaminin sa anumang sala o pakantahin

na nabatid kong salita sa pelikula na rin

akala ko nga'y islang o pabalbal na salita

ngunit mula palang Bikol at Tagalog ang TUGÂ

kahulugan ay tortyur, pagmamalupit ngang sadya

nahuli'y pinatutuga nang dumulas ang dila

kung tortyur ay tugâ, ayon sa talahuluganan,

pag ating inisip ay magkaiba pa rin naman

tortyur ay pagmamalupit, katawa'y sinasaktan

tuga'y pagpapaamin sa anumang nalalaman

ngunit magkahulugan dahil iisa ng layon

pinatutuga upang pakantahin na paglaon;

gayunman, may Anti-Torture Law nang batas sa nasyon

kaya dapat itigil na ang panonortyur ngayon

- gregoriovbituinjr.

06.28.2022

* tugâ - torture, mula sa UPDF, pahina 1282

Tortyur

TORTYUR

tulang alay sa International Day in Support of Victims of Torture tuwing Hunyo 26

matitindi ang pananakit

o pagtortyur ng malulupit

sa nahuhuling maliliit

na karapata'y pinagkait

bakit ba tinotortyur sila?

upang alam nila'y ikanta?

upang di alam ay ibuga?

sinaktan, patugain sila?

anong tingin natin sa tortyur?

ah, que barbaridad, que horror!

ito'y di makataong hatol

sa ganito'y dapat tumutol

di makatao, kalupitan

panlipunang hustisya'y nahan?

respetuhin ang karapatan

ang wastong proseso'y igalang

- gregoriovbituinjr.

06.27.2022

* litratong kuha sa Bulwagang Diokno sa CHR matapos ang isang aktibidad

Banyaga ngunit hindi dayuhan

BANYAGA NGUNIT HINDI DAYUHAN

Munting pagninilay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Paano mo sasabihing dayuhan ang isang indibidwal kung hindi naman siya dumayo o nakadayo dito sa bansa? Di ba't tinatawag nating mga dayuhan ang mga tagaibang bansa o yaong hindi natin kalahi? Ito'y dahil dumayo sila sa ating bayan.

Sikat nga ang panawagang "Palayasin ang mga dayuhan!" lalo na noong panahon ng mananakop na Kastila, Amerikano at Hapones, na naging dahilan ng digmaan, kabayanihan at pagkamatay ng ating mga ninunong nakipaglaban para sa kalayaan. Ibig sabihin pa, mga mananakop ang mga dayuhang iyon.

Paano pag sa ilang pananaliksik ay tinuring na "foreign authors" o "foreign poets" ang ilang manunulat at makata? Maisasalin ba silang dayuhang manunulat o dayuhang makata, gayong hindi sila dumayo sa ating bansa? Na ang iba'y hindi naman nandayuhan o lumabas sa kanilang bansa.

Ang pagninilay na ito'y bunsod ng ginagawa kong pagsasalin ng ilang mga tula ng mga kilalang makatang Ingles, Ruso, Turko, Amerikano, Aleman, Pranses, Hapones, at Intsik. Tulad ng pagsasalin ko ng mga tula nina William Shakespeare, Vladimir Mayakovsky, Nazim Hikmet, Edgar Allan Poe, Karl Marx, Eugene Pottier, Matsuo Basho, at Sappho. Tanging sina Hikmet at Marx lamang ang alam kong umalis sa kanilang bansa o nangibang bayan, di lang basta umalis kundi napilitang umalis dahil sila'y na-exile dahil sa kanilang mga pulitikal na gawain. Habang ang ibang makata'y nanatili sa sariling bansa hanggang sa kamatayan.

Isinasalin ko sina Shakespeare at Poe mula sa wikang Ingles, habang ikalawang pagsasalin ang ginagawa ko sa mga tula nina Mayakovsky, Hikmet, Marx, Pottier, Basho at Sappho, na nauna nang isinalin sa wikang Ingles, na siyang pinagbabatayan ko naman ng aking isinasalin.

Matatawag ko ba silang dayuhan dahil tagaibang bansa sila gayong hindi naman sila dumayo sa ating bansa? Hindi ba't kaya tinawag na dayuhan ang isang tao o kaya'y pulutong ng mga tao ay dahil sila'y dumayo sa ibang lupain? Paano silang tatawaging dayuhan kung hindi naman sila dumayo ng ibang bansa? Ang buong buhay nila'y nasa kanilang bayan lamang sila.

Kaya hindi ko matatawag na makatang dayuhan sina Shakespeare, Mayakovsky, Hikmet, Poe, Marx, Pottier, Basho, at Sappho. Kaya ano ang tamang tawag sa kanila? Tama bang tawagin ko silang makatang banyaga?

Tiningnan ko ang kahulugan ng mga kinakailangan kong salita sa UP Diksiyonaryong Filipino:

dayúhan - dáyo

dáyo - 1. dayúhan, tao na tagaibang pook o bansa o kaya'y hindi kilala sa pook na kaniyang pinuntahan; 2. pagdáyo, pagtungo sa ibang pook nang may tanging layunin; 3. tanod sa libingan ng panginoon

banyága - 1. [Waray] masamâng tao; 2. [Sinaunang Tagalog] tao na nagpupunta sa mga bayan-bayan, lulan ng kanyang bangka, at nagtitinda ng maliliit na bagay; 3. [ST] bahay na maliit at walang kilo

banyagà - [Kapampangan, Tagalog] 1. tao na isinilang o mula sa ibang bansa na iba sa kapuwa niya: alien, foreign, foreigner 2. hindi mamamayan ng bansa: alien, foreign, foreigner

Ang dayuhan o dayo ay tiyak na pumunta talaga sa ibang lugar, kaya hindi ito ang marahil tumpak na dapat itawag sa mga tagaibag bansang hindi naman dumayo sa ibang bansa, o sa ating bansa. Kaya hindi ko matatawag na dayuhan, bagamat mula sa ibang bansa, ang mga makatang Shakespeare, Mayakovsky, Hikmet, Poe, Marx, Pottier, Basho, at Sappho.

Mapapansing dalawa ang banyaga, subalit ang una ay walang impit at may diin sa ikalawang pantig, habang ang ikalawa ay may impit at mabagal ang bigkas. Mas tumpak sa tingin ko ang ikalawang pakahulugan: "tao na isinilang o mula sa ibang bansa na iba sa kapuwa niya" bilang pagtukoy sa mga makatang nabanggit ko sa itaas, na hindi dumayo sa ibang lugar o hindi lumabas sa kanilang bansa, at iyon din ang mas tamang paglalarawan na aking hinahanap.

Mahalaga sa akin ang ganitong paghahanap ng tamang salin sapagkat tiyak na balang araw ay isusulat ko ang kanilang talambuhay, lalo na't isinasalin ko ang kanilang mga akda. Madalas gamiting animo'y sinonimo o pareho sila ng kahulugan. Subalit sa maikling sabi, ganito ang munting kaibahan ng dalawa: Banyaga sila dahil tagaibang bansa sila. Dayuhan sila dahil tagaibang bansa sila na narito sa ating bansa.

Ang pananaliksik na ito'y bunsod na rin sa aking proyektong pagsasalin na sinimulan ko ilang taon na ang nakararaan na ang layunin ko'y ipabasa sa ating mga kababayan sa ating wika ang mga tula ng mga nabanggit na makatang banyaga. Iniipon ko ito't inilalagay sa aking blog. Nawa'y wasto ang aking mga napili sa paghahanap ko ng mga tamang salita.

Ginawan ko ng munting tula ang aking nasaliksik:

BANYAGA NGUNIT HINDI DAYUHAN

ang salin ng foreign poet ba'y dayuhang makata

gayong di naman sila dumayo sa ating bansa

sa pagsalin ay hinanap ko ang wastong salita

hanggang masaliksik ang kahulugan ng banyaga

akala ko, salitang "banyaga'y" wikang Espanyol

ngunit nang sa talahuluganan ay tingnan iyon

sariling salita pala nating nakapatungkol

mula sa Waray, Tagalog, Kapampangan din yaon

salamat sa UP Diksiyonaryong Filipino

sa mga tulong sa anumang isinasalin ko

naging aking kakampi noon at ngayon, totoo

sangguniang tila kakabit na ng pagkatao

banyaga ngunit hindi dayuhan ang gagamitin

kung foreign author o poet ay aking isasalin

mga wastong salita't salin ay nahahanap din

basta't maging mahinahon lagi't titiyagain

06.27.2022

Streak 160

STREAK 160

tatlong mali ka lang, wala ka na!
tiyak na balik ka sa umpisa
ramdam mong naupos ka talaga
sayang kung Streak One Sixty ka na

kaya paglalaro'y ingatan mo
lalo't nilalaro mo'y Sudoku
bagamat ito'y pulos numero
nilalaro'y lohikang totoo

sa walumpu't isang parisukat
siyam na numero'y ilaladlad
bawat linya'y walang magkatulad
pag may pareho'y mali ka agad

pababa, pahalang, o pahilis
numero'y ilagay ng malinis
orasan gaano ka kabilis
Sudoku'y lutasing walang mintis

- gregoriovbituinjr.
06.27.2022

Dagok

DAGOK

paano ba natin ginagalang ang mambabasa

kung kathang tula sa kanila'y nakakaumay na

may isyu't mensahe kang nais mong mabatid nila

subalit tula mo'y may talinghaga't kariktan ba?

may adhikain ang makatang isinasabuhay

sa ilalim ng tanglaw ng musa napagninilay

na bago pa siya hiranging kalaban at bangkay

mensahe'y ipaalam, masa'y pakilusing tunay

kalikasan, kapaligiran, kariktan, katwiran 

talinghaga, manggagawa, nagdaralita, bayan

lansangan, karapatan, katarungang panlipunan

sinuman, anuman, saanman, paano, kailan

bihirang may mag-like sa mga tula ko sa pesbuk

tanda bang ako'y dapat tumigil, di ko maarok

patuloy lang ako sa pagkatha, ito ma'y dagok

baka may mamulat sa sistemang di ko malunok

- gregoriovbituinjr.

06.26.2022

Nauupos

NAUUPOS

naupos ako't kayraming upos

na sa paligid ay di maubos

kalikasa'y nakawawang lubos

tila ba tayo na'y kinakalos

upos na tila ba anong lupit

sa laot ng linggatong ay dapit

na di maawat ang makukulit

tapon ay upos na humahaplit

kailan ba ito magwawakas?

upang kalikasa'y mailigtas

tila mundo'y nagkalugas-lugas

na di batid paano malutas

buti't ginagawan ng paraan

na pansamantalang kalutasan

tulad ng paglikha ng titisan

o ashtray na upos ay tapunan

tayo kaya'y bakit urong-sulong?

sa isyung ito'y di makatulong?

yaring problema'y saan hahantong?

kung di malutas ng marurunong

- gregoriovbituinjr.

06.26.2022

Sipat

SIPAT

sinisipat ko sa gunita

yaring niyakap na adhika

noon, nang ako'y magbinata

hanggang ngayong ako'y tumanda

tinatalupan ko ang mangga

nang tikman ang sarap ng lasa

ibigay sa magiging ina

lalo naglilihi pa siya

tayog ay di ko na maarok

marating pa kaya ang tuktok

kaylalim ng mga himutok

ng masa sa sistemang bulok

sa adhika'y di humihindi

maaari mang ikasawi 

ito'y pagbabakasakali

upang laban ay ipagwagi

- gregoriovbituinjr.

06.25.2022

Sa PRS 15

SA PRS 15

taospusong pasalamat

sa Palihang Rogelio Sicat

upang itong aming panulat

ay umunlad, makapagmulat

di nakapikit, kundi dilat

para sa karaniwang tao

para sa kung anong totoo

at sa karapatang pantao

maging sa iba't ibang isyu

sa PRS, kami'y saludo

- gregoriovbituinjr.

06.25.2022

* munting tulang binigkas ng makata sa inihandang palatuntunan bago sila magtapos sa ika-15 PRS (Palihang Rogelio Sicat)

Pangangarap

PANGANGARAP

nakatapak pa rin ako sa lupa

na sa pagtatrabaho'y kandakuba

pilit inaabot ang mga tala

na ikukwintas sa mutyang diwata

ako man ay Bituing walang ningning

na sa langit ay walang makasiping

aking mga mata'y di nakapiring

dama't dinig ang masang dumaraing

maputik ang daan kong nilalandas

upang makamit ang lipunang patas

upang kawalang hustisya'y magwakas

at madama ang pag-ibig na wagas

di pa rin tumitigil sa pagkilos

organisahin ang naghihikahos

upang sistemang bulok na'y matapos

upang labanan ang pambubusabos

patuloy din ako sa pangangarap

na malansag na iyang pangongorap

upang mga dukha'y di na maghirap

kundi asam na ginhawa'y malasap

- gregoriovbituinjr.

06.24.2022

Alagata

ALAGATA

pumatak na naman ang ulan habang nakikinig

ng talakayan sa zoom na halos di na marinig

ang tagapagsalita sa tinuran niyang tindig

hinggil sa ilang isyung pambayan at pandaigdig

may bagyo ba? anong pangalan? hanggang pinasok ko

ang mga damit na nakasampay sa labas, dito

ko naalagata paano tutugon ng wasto

hinggil sa papainit na klima sa ating mundo

isinuot ko ang naitagong pantalong kupas

na alaala ng kabinataan kong lumipas

habang pang-itaas ay kamisetang walang manggas

nasa diwa yaong pagtahak sa putikang landas

gabi, naririto't di pa rin dalawin ng antok

ang pusa'y nag-aabang sa labas, may inaarok

ako, mailalagay kaya ang dukha sa tuktok?

marahil, kung mapapalitan ang sistemang bulok

- gregoriovbituinjr.

06.23.2022

Halibyong

HALIBYONG

mga balita'y pinapaganda

iniba ang totoong istorya

ginawa itong kaaya-aya

puro paganda ang propaganda 

gintong panahon ng palamara

at mga gawa-gawang pantasya

ay agad kinapitan ng masa;

may nakita ba ritong pag-asa?

katotohana'y nayurakan na

ng halibyong na masa'y puntirya

na tila pulido ang sistema

at maayos nilang nakamada

nagbabalik ba ang diktadura?

ang madla kaya'y nakalimot na?

sa nakaraan nilang historya't

kawalan ng asam na hustisya?

- gregoriovbituinjr.

06.23.2022

* halibyong - fake news, pagkukuwento ng isang pangyayari subalit taliwas sa tunay na nangyari, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 426

* ang litrato'y selfie ng makatang gala sa painting gallery ng isang mall

Digmaan

DIGMAAN

Tula ni Eugene Pottier

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr. 10 pantig bawat taludtod 

Para kay Eugene Baillet

Kahahayag pa lang ng digmaan 

Anang mga buwitre, "Sunggaban!"

Ngunit wala halos kaibahan:

Di ba't araw-araw na'y digmaan?

Gayunman, balatkayo'y tinanggal,

Animo'y baliw sa paghalakhak;

Helmet ay sinuot ng kalansay,

Kabayong kalansay na'y daratal

Hintay nila'y pawang kasamaan,

Sa bawat uri 't lahat ng antas;

Dito'y may bayarang pananambang,

Doon, tangan ng pamilya'y tabak.

Di mapalawak, mga bandido'y

Pinatapon sa kolonyang penal;

Hinayaan lang ang pandarambong

Sa anyo ng buwis, mga istak

Pinawi nila ang madugong uhaw,

Pati makahayop na silakbo,

Ginambala pa si Lacenaire,

At pinalungkot pa si Castaing.

Pagpaslang ng bata'y kinondena,

Anak nami'y dalawampu, ngayon

Ang lupon ng berdugo'y nagpasya

Aling mabuti ang sa bitayan.

Ang impantisidyo'y tinuligsa,

Anak namin ngayo'y dalawampu,

Ngayong gabi, Lupon ng Berdugo'y

Pinasya ang angkop sa bitayan.

May balahibo, may tatu, kaming

Pulangkutis, mula ibang angkan.

Mga tae'y ikalat sa lupa:

"Mundo'y lilikha ng bagong tao."

Hinamak, Ebanghelyo'y lumikas,

Alagad ay lumisan, naligaw.

O amang bayan, mayroong tigre

Sa mabuting puso'y umatungal.

Naglalagablab ang iyong poot,

Ang madla'y walang pagkakaisa,

Na nagdurusa sa bilangguan

Ng rehimen ng nasyunalidad

Gabi'y pinutol ng bolang kanyon,

Ang lungsod ay nilamon ng apoy,

Dugong pumatak, tara't inumin,

Ikaw, tawag ay sangkatauhan.

Katumpakan ng lakas at bilang

Niyurakan ay sugatang gapi;

Glorya't kumalat sa malakabag

Na pakpak ng karimlang pusikit.

Digma, digma, anong hinihintay

Upang laman at buto'y madurog?

Hinihintay nito'y bagong dahon,

Ang buwan ng bulaklak at ibon.

Paris 1857

* sina Lacenaire at Castaing ay dalawang kilabot na mamamatay-taong Pranses noong ika -19 na siglo

* isinalin mula sa Ingles sa petsang ika-22 ng Hunyo, 2022

Kailangan ka

KAILANGAN KA

bayani ay kailangan

ng ating kapaligiran

at daigdig na tahanan;

ikaw ba'y isa na riyan?

daigdig ay gawing lunti

basura'y di maging gawi

baluktot ay mapapawi

kung iwawasto ang mali

sinong magtutulong-tulong

kundi tayo-tayo ngayon

buti ng mundo'y isulong

tungkuling napapanahon

kung gawin ang sinasabi

upang sa mundo'y mangyari

ang dito'y makabubuti 

Igan, isa kang bayani

- gregoriovbituinjr.

06.22.2022

Pagtipa

PAGTIPA

nagtatayp ako sa Filipino

biglang iibahin nitong selpon

ang anumang isinusulat ko

kaya madalas ihagis iyon

dahil sa inis, nakakainis

sinulat ko'y biglang iibahin

ang Tagalog ko'y gagawing Ingles

nitong tinamaan ng magaling 

kinokorek ako't minamali

dugo ko'y nagtataasang kagyat;

mag-edit at huwag magmadali

ito ang naging gabay ko't sukat

si misis ang di napapakali

sino na naman ang inaaway;

buti't nandiyan siya sa tabi

baka selpon ay basag nang tunay

habaan ang pisi, kanyang payo

magpasensya sa bawat larangan

di ako dapat nasisiphayo

pagkat kaunting bagay lang iyan

- gregoriovbituinjr.

06.21.2022

Alapaap

ALAPAAP

madalas ay napapatingala

upang titigan ang alapaap

na ang hubog ay kaygandang sadya

nais tuloy marating ang ulap

baka naroroon ang diwata

magandang musang nasa hinagap

inaawitan ang mga tala

habang pipit ay sisiyap-siyap

sa toreng garing, makata'y wala

nasa putikang sisinghap-singhap

kasama ang dukha't manggagawa

lipunang makatao ang hanap

may tungkuling gagawin sa bansa

paano lalabanan ang korap

paano durugin ang kuhila

at pagkaisahin ang mahirap

narito akong nakatingala

habang kandila'y aandap-andap

gamugamo'y biglang nangawala

nasunog ang pakpak sa sang-iglap

- gregoriovbituinjr.

06.21.2022

Puna

PUNA

sementado na nga, papatungan pa ng aspalto

dahil ba katapusang buwan na nitong pangulo?

kaya kailangang gamitin ang natirang pondo

dahil pondong di ginamit, isasauli ito

kaya kahit sementado na ang nasabing daan

upang magamit ang pondo'y mag-aaspalto naman

imbes ibigay bilang ayuda sa mamamayan

gumawa ng proyektong di pa naman kailangan

anong epekto sa mamamayan ng ganyang gawa?

pag umulan, bumagyo o nanalanta ang sigwa

tataas ang kalsada't sa bahay na magbabaha!

di ba nila naisip ang kanilang malilikha?

sementado na, aaspaltaduhin pa, ay, astig!

aba, iyan ang pagtingin ko, ha, di nang-uusig

ay, huwag ka sanang masaktan sa iyong narinig

pondo ng bayan, gamiting tama, huwag manglupig!

- gregoriovbituinjr.

06.21.2022

Hindi namatay ang Komyun

HINDI IYON NAMATAY

tula ni Eugene Pottier hinggil sa Paris Commune

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pinagmulan: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (ikalawang edisyon), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Isinalin: ni Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

Para sa mga nakaligtas sa Madugong Linggo

Pinaslang nila iyon ng mga putok ng riple,

na may mga putok ng masinggan

at iginulong ito sa watawat 

sa lupang parang luwad.

At ang pulutong ng bundat na mga berdugo

ay nag-akalang mas malalakas sila,

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Tulad ng pag-aani ng mga manggagapas,

tulad ng mga mansanas na naglagpakan sa lupa,

ang mga Versaillais, na di bababa

sa isang daang libong katao, ay pinagpapaslang.

At yaong daang libong pagpaslang,

Tingni kung anong kanilang dinala.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Bagamat pinaslang nila sina Varlin,

Flouren, Duval, Milliere,

Ferre, Rigault, Tony Moilin,

na pumuno sa mga sementeryo.

Akala'y naputol na nila ang mga bisig niyon,

nawalan ng laman ang mga ugat niyon.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kumilos silang parang tulisan,

umaasa sa katahimikan.

Pinatay nila ang mga sugatan sa higaan nito sa ospital,

at ang mga dugong

bumaha sa mga kumot

ay umagos sa ilalim ng pinto.

Ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Binili ang mga mamamahayag,

mangangalakal ng paninirang-puri

kumalat sa ating mga libingang bayan

ang pagbaha ng kanilang kahihiyan.

Isinuka nina Maxim Ducamp, 

Dumas ang kanilang alak.

ngunit wala sa mga iyon ang nagbago,

Nicolas,

dahil hindi namatay ang Komyun!

Kampilan iyon ni Damocles

Na lumutang sa kanilang mga ulo.

Sa libing ni Vallès

ginawa silang mga pipi.

Ang totoo'y marami kami

na nagsilbing tanod niya;

na nagpapatunay, sa anumang kaso

Nicolas,

na ang Komyun ay hindi namatay!

At kaya, pinapatunayan nito sa mga mandirigma,

na ang kutis ni Marianne ay naging kayumanggi;

handa na siyang lumaban at panahon na upang ihiyaw:

Mabuhay ang Komyun!

At pinapatunayan nito sa lahat ng mga Hudas

na ganito ang mga bagay-bagay,

at sa maikling panahon mababatid nila,

Tangina!

Na ang Komyun ay hindi namatay!

Paris, Mayo 1886

* Isinalin ng Hunyo 20, 2022

It Isn’t Dead

Source: Eugène Pottier, Chants Révolutionnaires (second edition), Paris, Bureau de Comité Pottier, [n.d.];

Translated: by Mitchell Abidor;

CopyLeft: Creative Commons (Attribute & ShareAlike) marxists.org 2013.

For the survivors of the Bloody Week

They killed it with rifle shots,

with machine gun shots

and rolled it in its flag

into the clay-like earth.

And the mob of fat executioners

thought themselves the stronger,

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Just as harvesters clear a field,

just as apples fall to earth,

the Versaillais massacred

at least a hundred thousand men.

And these hundred thousand murders,

See what they bring.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Though they killed Varlin,

Flourens, Duval, Millière,

Ferré, Rigault, Tony Moilin,

filling the cemeteries.

They thought they cut off its arms,

emptied its aorta.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

They acted like bandits,

counting on silence.

They killed the wounded in their hospital beds,

and the blood,

flooding the sheets

flowed under the door.

But none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

Bought-off journalists,

merchants of slander

spread over our mass graves

their flood of ignominies.

Maxim Ducamp, Dumas

vomited up their booze.

but none of this changes anything,

Nicolas,

for the Commune isn’t dead!

It’s Damocles’ sword

That floats over their heads.

At Vallès’ funeral

they were made mute.

The fact is there were many of us

who served as his escort;

which proves, in any case

Nicolas,

that the Commune isn’t dead!

And so, all this proves to the fighters,

that Marianne’s skin is tanned;

she’s ready to fight and it’s time to cry out:

Long Live the Commune!

And this proves to all the Judases

that this is how things are,

and in a short while they'll know,

God damn!

That the Commune isn’t dead!

Paris, May 1886

Apat na lalaki, apat na bote

APAT NA LALAKI, APAT NA BOTE

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang bilog

         na papag.

Apat na bote.

Apat na lalaki

at apat na baso ng alak -

                   Médoc.

Sa mga kopita

                 may alak,

                 walang alak,

                 may alak,

Apat na lalaki ang tumatagay.

Isang bote na’y walang laman.

Isang lalaki ang nagsalita:

- Bukas

             Aayusin ko ang usapin

             nang matindi.

Walang sinayang na salita -

              ang lalaki'y

              dapat mabitay.

Tatlong bote na’y walang laman.

Tumugon ang tatlong lalaki,

Tumugon ang tatlong bibig:

- Oo naman

             ang lalaki

             ay mabibitay.

Isang bilog

            na papag,

apat na basong walang laman

            at apat na lalaki...

* isinalin ng Hunyo 20, 2022

Four Men, Four Bottles

by Nâzım Hikmet Ran

A round

        table.

Four bottles.

Four men

and four glasses of wine -

                  Médoc.

In the glasses

                there is wine,

                there is no wine,

                there is wine,

Four men are drinking.

One bottle is empty.

One man speaks:

- Tomorrow

            I settle the matter

            with a bang.

No words wasted -

             the man

             must hang.

Three bottles are empty.

Three men answer,

three mouths answer:

- Certainly

            the man

            will hang.

A round

           table,

four empty glasses

           and four men...

Sa bansang iyon

SA BANSANG IYON

Jose Marti, bayani't makatang Cubano

ang bansa'y pinamunuan ni Fidel Castro

Che Guevara, sa mundo'y sikat ang litrato

Yordenis Ugas, kay Pacquiao huling tumalo

pinanalo noon ang rebolusyon nila

sama-sama sa pakikibakang gerilya

na nagsibaba mula Sierra Maestra

pinatalsik ang diktador na si Batista

magaganda ang kanilang mga tugtugin

Bela Ciao, Bela Ciao na kanilang awitin

bata-batalyong doktor, pinatapos man din

nangunguna sa medisina't kaygagaling

may pagkakapantay ng mga karapatan

mamamayang di pasasakop sa dayuhan

lahat ay kumakain, walang kagutuman

ang sistema nila'y nais kong matutunan

pangarap kong minsan man lang sa aking buhay

doon ay makadalaw at makapagnilay

makiisa sa kanila, makitalakay

sana'y marating ko iyon bago humimlay

- gregoriovbituinjr.

06.20.2022

Pag-ibig

PAG-IBIG

"Love is one heart in two bodies." Iyon ang nakasulat

sa munting kahon doon habang binabasa'y aklat

ng mga tula ng mga makatang mapagmulat

nakikibaka para sa kapakanan ng lahat

madalas na dalawang katawan ay nagkaniig

kaya asawa'y kabiyak ng puso pag narinig

sa ginhawa't hirap, sa saya't dusa, magkasandig

alindog ng pagsuyo'y daramhin sa bawat tindig

kabiyak ay kasangga sa daratal na pagsubok

na minsan mga puso lamang ang nakakatarok

di man ibuka ang bibig, madarama ang udyok

ng laman at nasang nais makaraos sa rurok

O, pag-ibig, ang kapangyarihan mo'y mahiwaga

na sa tulad kong sumisinta, sa laban ay handa

abutin man ng tabsing sa dagat o kaya'y sigwa

gagawin ang lahat upang di ka mabalewala

- gregoriovbituinjr.

06.19.2022

Aklat

AKLAT

natsambahan ko lang itinitinda sa bangketa

ang isang pambihirang aklat sa literatura

aba'y bente pesos ko lang nabili, murang-mura

kayraming kwento, kayraming tula, kaaya-aya

minsan talaga, kahit di ka sa bookstore maghanap

ay may magaganda ka ring librong mahahagilap

nabili sa isang komunidad ng mahihirap

dalawang daang pahina, diwa'y kikisap-kisap

sa munti kong aklatan, ito na'y collector's item

sa mga libreng oras ay tiyak kong babasahin

lalo sa panahon ng pagninilay o panindim

na sa guniguni'y tulay sa liwanag at dilim

may kwento, makukulay na larawan, mga tula

binili bilang suporta rin sa mga makata

tingni ang pabalat, aklat ay may gawad pang sadya

ibig sabihin, kinikilala ito ng madla

tanging masasabi'y taospusong pasasalamat

sapagkat natsambahan itong pambihirang aklat

na binigyang gawad pa ay Unyon ng Manunulat

sa Pilipinas o UMPIL, na samahang mabigat

- gregoriovbituinjr.

06.19.2022

* litrato ng pabalat ng HEIGHTS, ang opisyal na pampanitikang publikasyon ng Ateneo de Manila University, Tomo LVII, Blg. 1, taon 2010

Bayani

BAYANI

bayani ang ating mga ama

kaya pagpugayan natin sila

sa mga nagawa sa pamilya

minahal ang anak at si ina

si Rizal, ating bayaning tunay

na sa bayan, buhay ay inalay

at bayani rin ang mga tatay

na buhay sa pamilya inalay

Rizal, pambansang bayani natin

tulad ng bayaning tatay natin

ang lahat ay kanilang gagawin

upang magandang bukas ay kamtin

kay Rizal at sa lahat ng tatay

salamat sa buhay ninyong alay

kami'y taospusong nagpupugay

sa inyo po, mabuhay! Mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

06.19.2022

* mga litrato mula sa google

Sunken garden

SUNKEN GARDEN

kaysarap na tambayan ang paligid na mapuno

dinig mo ang mga kuliglig sa pag-aawitan

animo kuliglig ay naghahandog ng pagsuyo

sa kasintahan o marahil sa sangkatauhan

kaylinis dito't anong sarap ng simoy ng hangin

tila walang kalat maliban sa balat ng kendi

kaysarap magpahinga't nakaraan ay nilayin

tulain ang karanasan gaano man katindi

tila ba nasa kanayunan at ako'y malusog

tila ba walang karamdaman o anumang sakit

narito ako sa gubat sa lungsod, aking irog

paligid ay dinaramang nakatitig sa langit

sa panahong ganito, itinutula'y pag-ibig

sa ibang panahon, itinutula'y isyu't tindig

- gregoriovbituinjr.

06.18.2022

Dalawang puno

DALAWANG PUNO

animo'y binti ng kapre

ang mga naroong puno

na sa aking guniguni

ay bigla namang naglaho

totoo kayang may kapre,

manananggal at tikbalang?

gaano sila kalaki?

sila ba'y may pusong halang?

nakunan ko ng litrato

ang dalawang punong iyon

dahil iba ang sipat ko

gana ng imahinasyon

namalikmata na naman

sa pagpitik ng kamera

di ba nagulumihanan

sa mga pinagkukuha?

- gregoriovbituinjr.

06.18.2022

Pangarap

PANGARAP

muling mag-aral ang pangarap ko

nais tapusin ang kolehiyo't

makatapos din ng doktorado

habang tangan pa rin ang prinsipyo

noon ay umalis ng eskwela

upang magpultaym na aktibista

hanggang maging laman ng kalsada

nakulong, lumaya't patuloy pa

kurso'y math, nais mag-inhinyero

napunta sa pangkampus na dyaryo

sa pagsusulat naging seryoso

hanggang niyakap ang aktibismo

pinupuna ang abuso't bundat

sa dyaryo ng dukha't nagsasalat

dyaryo ng obrerong mapagmulat

kinakatha'y kwento, tula't ulat

ah, mas mabuti nang may tinapos

upang respetuhin ka ng lubos

at naghahandang makipagtuos

sa mga tuso't mapambusabos

- gregoriovbituinjr.

06.18.2022

Sining

SINING

isang pagkakataon ang darating na palihan

upang aking mapaghusay pa yaring kakanyahan

matuto't mapaunlad ang niyakap na larangan

palihan itong buong puso kong pagsisikapan

bihirang mabigyan ng ganitong pagkakataon

di ko sasayangin ito't bibigyan ng panahon

tulad niring mga akdang kaytagal kong tinipon

na pawang tirintas ng tindig, danas ko't kahapon

sasagupa akong muli sa walang katiyakan

na tangi kong magagawa, sining ko'y paghusayan

isapuso't isadiwa bawat napag-aralan

kahit may batikos o mga punang maramdaman

sige, humayo ka, goryo't pagbutihin ang sining

kumatha ka ng kumatha, malagot man ang bagting

itula mo ang kadakilaan ng magigiting

habang pinupuna ang mga kuhila't balimbing

- gregoriovbituinjr.

06.18.2022

Tirisin ang mga linta

TIRISIN ANG MGA LINTA

tandang-tanda ko pa ang sinabi ni Attorney Luke

sa kanyang mga talumpati, nakagagalit nga!

ang manpower agency pala kung ating maarok

ay lintang maninipsip ng dugo ng manggagawa

silang sanhi bakit mayroong kontraktwalisasyon

manpower agencies na kumukubra sa kumpanya

gayong di naman parte't walang ambag sa produksyon

nagkukunwaring employer, mga linta talaga!

employer-employee relationship dito'y tinanggal

nang walang kahirap-hirap, kumikitang kaytindi

kaya kontraktwal ay pwedeng matanggal sa prinsipal

dahil empleyado kuno ng manpower agency

iyang kontraktwalisasyon ay mawawakasan lang

pag mga manpower agencies ay isarang sadya

upang sa pag-eempleyo'y wala nang nanggugulang

at maging regular at direct-hired ang manggagawa

tunay na security of tenure law, isabatas

kung saan manpower agencies ay di na iiral

kung saan palakad sa trabaho'y magiging patas

kung saan manggagawa'y tunay na mareregular

manpower agencies, maninipsip ng dugo't pawis

ng manggagawa, tanggalin ang mga lintang iyan!

dapat na silang buwagin at tuluyang matiris

upang kontraktwalisasyon ay tuluyang wakasan

- gregoriovbituinjr.

06.17.2022

Pagsasalin

PAGSASALIN

Hindi dakila ang digmaan, kaya hindi ko isinalin ng "dakila" ang "great" sa aklat na Poems of the Great War 1914-1918. Mas angkop pa marahil na salin ng "great" sa puntong ito ay "dambuhala". Kaya dapat isalin itong Mga Tula noong Dambuhalang Digmaan.

Gayunpaman, mas isinalin ko ang pamagat ng aklat sa esensya nito, ang Great War na tinutukoy ay ang World War I. Kaya isinalin ko iyon ng ganito: Mga Tula ng Unang Daigdigang Digmaan. Mas "ng" imbes na "noong" ang aking ginamit dahil marahil hindi naman ginamit ay Poems from, kundi Poems of. Gayunman, maaari pang pag-isipan kung ano ang tamang salin sa panahon na ng pag-iedit ng buong aklat ng salin. Subalit sa ngayon, sinisimulan pa lang ang pagsasalin ng mga tula. Mahaba-habang panahon ang kailangan sa pag-iedit.

Marahil itatanong mo: "Bakit hindi mo isinalin ng Unang Digmaang Pandaigdig?" At marahil, idadagdag mo pa: "Digmaang Pandaigdig ang palasak na ginagamit ngayon at iyan din ang salin na nakagisnan natin." At ang akin namang magiging tugon sa iyo ay: "Palagay ko'y hindi angkop na paglalarawan na pandaigdig ang nabanggit na digmaan. Ang maaari pa ay daigdigan na mas nyutral." Ganito ko isinulat noong 2009 sa isang artikulo kung ano ba dapat ang tamang salin ng World War:

"Ang tamang pagkakasalin ng World War II sa ating wika ay Ikalawang Daigdigang Digmaan at hindi ang nakasanayang Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Dahil ang salitang "Pandaigdig" ay may konotasyon ng pagpayag o pagsang-ayon sa bagay na tinutukoy. Ang iba pang katulad nito'y ang "pam, pang" at kung susuriin ang mga ito, "pansaing, panlaba, panlaban, pambayan, pangnayon, pambansa, pandaigdig, makikita nga nating ang unlaping "pan, pam, pang" ay may pagsang-ayon sa nakaugnay na salita nito.

Gayundin naman, dahil hindi lahat ay payag o sang-ayon sa digmaan, maling tawaging Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang World War II, kundi mas tumpak na gamitin ang neutral na salitang Ikalawang Daigdigang Digmaan." mula sa kawing na: http://salinnigorio.blogspot.com/2009/05/tamang-salin-ng-wwii.html

Ibinilang ko na sa mga collectors' item ko ang aklat na Poems of the Great War 1914-1918 nang mabili ko ang pambihirang aklat na ito (na mabibilang sa rare book), na may sukat na 4" x 5.5", sa BookSale ng Farmers sa Cubao noong Enero 18, 2018, sa halagang P60.00. Inilathala ito ng Penguin Books noong 1998. Plano kong isalin sa wikang Filipino ang lahat ng tula, kung kakayanin, sa aklat na ito, na binubuo ng 145 pahina.

Borador pa lamang ang disenyo ng pabalat, kung saan anino ko, o selfie, ang aking kinunan nang minsang naglalakad pauwi isang gabi. Aninong marahil ay sumasagisag din sa mga nangawala noong panahon ng digmaan. Naging adhikain ko at niyakap ko nang tungkulin ang pagsasalin ng mga tula mula sa ibang wika upang mabatid at maunawaan ng ating mga kababayan ang iba pang kultura at pangyayari sa ibang bayan. Tulad noong Unang Daigdigang Digmaan, na hindi naman dinanas ng ating bayan.

Gayunman, kung may matatagpuan pa tayong aklat ng mga tula hinggil naman sa World War II, iyon ay paplanuhin ko ring isalin sa wikang Filipino. Sa ilang mga dokumentong isinalin ko'y Ikalawang Daigdigang Digmaan na ang aking ginamit na salin ng World War II. Sa mga nagpasalin ng akda nila, sana'y naunawaan po ninyo ako. Marami pong salamat.

Nais kong ilarawan sa munting tula ang pagmumuni ko sa paksang ito.

ANG SALIN KO NG WWII

Ikalawang Daigdigang Digmaan ang salin ko

sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig, totoo

dama ko'y may konotasyon ng pagsang-ayon ito

sa gyera, nyutral na daigdigan ang ginamit ko

kaya sa aklat ng pagsasalin ng mga tula

ng mga nabuhay at lumaban noon sa digma

ay sadyang bubuhusan ko ng pawis, dugo, diwa't

panahon, upang maunawaan sila ng madla

ang kasaysayan nila sa tula inilarawan

bilang makata'y tungkulin ko na sa panulaan

ang magsalin ng akda nang madama ang kariktan

ng saknong at taludtod sa kabila ng digmaan

nawa kanilang tula'y matapat kong maisalin

lalo't gawaing ito'y niyakap ko nang tungkulin

para sa mamamayan, para sa daigdig natin

salamat ko'y buong puso kung ito'y babasahin

06.16.2022

* ang unang litrato ang pabalat ng aklat na isasalin ng makata, at ang ikalawa naman ang borador o draft na disenyo ng aklat ng salin

Ang mukha ng ating kababaihan

Ang Mukha Ng Ating Kababaihan

tula ni Nâzım Hikmet Ran

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hindi isinilang ni Maria ang Diyos.

Hindi si Maria ang ina ng Diyos.

Isang nanay lang si Maria sa maraming ina.

Isinilang ni Maria ang isang lalaki,

isang anak sa marami pang mga anak.

Kaya naman napakarikit ni Maria sa lahat ng kanyang larawan.

Kaya naman napakalapit ng anak ni Maria sa atin, tulad ng sarili nating mga anak.

Ang mukha ng ating mga kababaihan ang aklat ng ating pasakit.

Ang ating pasakit, ang ating pagkakamali at ang ating dugong ibinubo

na nag-ukit ng mga pilat na tila araro sa mukha ng ating kababaihan.

At makikita ang ating kagalakan sa mga mata ng kababaihan

tulad ng bukangliwayway na nagniningning sa mga lawa.

Ang ating haraya ay nasa mukha ng mga babaeng mahal natin.

Makita man natin sila o hindi, sila'y nasa ating harapan,

na pinakamalapit sa ating reyalidad at pinakamalayo.

* isinalin 06.16.2022

* litrato mula sa google

* tula mula sa Nâzım Hikmet Archive

The Faces of Our Women

by Nâzım Hikmet Ran

Mary didn't give birth to God.

Mary isn't the mother of God.

Mary is one mother among many mothers.

Mary gave birth to a son,

a son among many sons.

That's why Mary is so beautiful in all the pictures of her.

That's why Mary's son is so close to us, like our own sons.

The faces of our women are the book of our pains.

Our pains, our faults and the blood we shed

carve scars on the faces of our women like plows.

And our joys are reflected in the eyes of women

like the dawns glowing on the lakes.

Our imaginations are on the faces of women we love.

Whether we see them or not, they are before us,

closest to our realities and furthest.

Dalawang aklat ng salin

DALAWANG AKLAT NG SALIN

Nakakatuwa na sa paghahalungkat ko sa aking munting aklatan ng nais kong basahin ay nakita kong muli ang dalawang aklat ng salin, lalo na't pulos proyekto ko ngayon ay gawaing pagsasalin.

Noong 2016 ay ibinigay sa akin ng isang kaibigan ang aklat na "Nabighani: Mga Saling Tula ng Kapwa Nilikha" ni Fr. Albert E. Alejo, SJ. Inilathala ito ng UST Publishing House. May dedikasyon pa iyon ng nasabing pari, kung saan isinulat niya: "Greg, Bituin ng Pagsasalin, Paring Bert, 2016". Dedikasyong tila baga bilin sa akin na ipagpatuloy ko ang gawaing pagsasalin.

Nabili ko naman sa Popular Bookstore noong Disyembre 29, 2021 ang aklat na "Landas at Kapangyarihan: Salin ng Tao Te Ching" ni Prof. E. San Juan, Jr.. Ang librong Nabighani ay may sukat na 5.5" x 9" at may 164 pahina, at ang librong Landas at Kapangyarihan, na inilathala ng Philippine Cultural Center Studies, ay may sukat na 5.25" x 8" at may 100 pahina.

Maganda't nahagilap ko ang mga ito sa panahong tinatapos ko ang salin ng 154 soneto ni William Shakespeare para sa ika-459 niyang kaarawan sa Abril 2023, pati na pagsasalin ng mga tula ng makatang Turk na si Nazim Hikmet at ng makatang Bolshevik na si Vladimir Mayakovsky. Bukod pa ito sa planong pagsasalin ng mga tula ng mga lumahok noong Unang Daigdigang Digmaan. Nasimulan ko na ring isalin ang ilang tula nina Karl Marx (noong panahong 1837-38) at ni Edgar Allan Poe. Nakapaglathala na rin ako noon ng aklat ng salin ko ng mga akda ni Che Guevara, kung saan inilathala ito ng Aklatang Obrero Publishing Collective.

Binabasa ko at pinag-aaralan ang mga akda sa dalawang nabanggit kong aklat ng salin, upang bakasakaling may matanaw na liwanag o anumang dunong sa ginawa nilang pagsasalin, na hindi lamang basta nagsalin ng literal kundi paano nila ito isinalin nang matapat sa orihinal at maisulat nang mas mauunawaan ng mambabasa.

Ang mga ganitong aklat ng salin ay nagbibigay inspirasyon sa akin upang pag-igihan pa at ipagpatuloy ang mga nasimulan kong gawain at tungkuling pagsasalin. Wala naman akong inaasahang kikitain sa mga ito dahil ito'y inisyatiba ko lamang, kung saan tanging kasiyahan ang madarama pag natapos at nalathala ang mga ito. Higit pa ay nais kong mag-ambag upang higit na maunawaan ng ating mga kababayan ang mga akda ng mga kilalang tao sa kasaysayan, at ng mga hindi kilala ngunit may naiambag na tula upang ilarawan ang kanilang karanasan sa kanilang panahon.

Nais kong mag-iwan ng munting tula ng pagninilay at sariling palagay hinggil dito.

ako'y matututo sa dalawang aklat ng salin

na sa munting sanaysay na ito'y nabanggit ko rin

mabuti't nagkaroon ng ganitong babasahin

nang nangyayari sa ibang dako'y mabatid natin

di lang ito babasahin kundi aaralin pa

upang sa ginawa nila, may aral na makuha

salamat sa salin nila para sa mambabasa

nang maunawa yaong klasikong akda ng iba

para sa akin, libro't nagsalin ay inspirasyon

di lang ang aklat kundi ang mga nagsalin niyon

sa gitna ng pagkakaiba ng kultura't nasyon

magsalin at magpaunawa ang kanilang misyon

sadyang kayganda ng layunin ng kanilang aklat

isinalin upang maunawaan nating sukat

yaong mga klasikong akda't tulang mapagmulat

mabuhay ang mga nagsalin, maraming salamat

tunay na mahalaga ang gawaing pagsasalin

kaya ito'y ginawa ko't niyakap ding tungkulin

para sa masa, para sa bayan, para sa atin

at sa kinabukasan ng henerasyong darating

06.16.2022

Boteng plastik

BOTENG PLASTIK

mga walang lamang boteng plastik

nakita kong doon nakasiksik

sa diwa ko'y tila itinitik

kaytagal kung gagawing ekobrik

marahil gawing paso't pagtamnan

ng binhi't palaguing halaman

tamnan ng gulay, gawing gulayan

okra, munggo, sitaw, o anuman

basurang plastik na'y tambak-tambak

sa mundong tila ginawang lusak

plastik ba'y saan dapat ilagak?

ibalik sa pabrika ang linsyak!

isang pansamantalang solusyon

ang ekobrik na gawa ko ngayon

minsan, nakakatamad na iyon

lalo't mag-isa lang ako roon

magandang bukas nitong daigdig

ang layon ko kaya aking ibig

makatulong gamit yaring bisig

mundo'y sagipin ang aking tindig

- gregoriovbituinjr.

06.16.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa opis na pinupuntahan

Pasakalye o tambiling

PASAKALYE O TAMBILING

may katumbas pala ang pasacalle ng Kastila,

di pasakalye, kundi TAMBILING sa ating wika...

sa musika nga'y pasakalye yaong panimula

o pambungad na tugtog sa martsa, oo, yaon nga;

isa pang kahulugan nito'y Paunang Salita

sa aklat ngang Balagtasismo versus Modernismo

ng pambansang alagad ng sining na si Sir Rio

di Paunang Salita o Pambungad ang narito

kundi Pasakalye, mahabang pagtalakay ito

apatnapu't apat na pahina, siyang totoo

Tambiling, matandang Tagalog, di na ginagamit

dahil sa nasaliksik ito'y nais kong igiit

sariling wika, imbes banyaga'y gamiting pilit

mga lumang salita'y gamitin kahit na saglit

tulad ng Tambiling na pasakalye pala'y hirit

- gregoriovbituinjr.

06.15.2022

Mga pinaghalawan:

- UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1220

- Diksyunaryong Filipino-Filipino, ni Ofelia E. Concepcion, p. 148

- Diksyunaryong Filipino, Tagalog-Tagalog, ng Tru-Copy Publishing House, p. 162

- Balagtasismo versus Modernismo, p. 1-44

Soneto 116

SONETO 116

ni William Shakespeare

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

20 pantig bawat taludtod (tugmaang abab-cdcd-efef-gg)

Huwag akong hayaang aminin / ang mga hadlang sa pagniniig

Ng mga totoong isip. Yaong / pag-ibig ay hindi pagmamahal

Na binabago ang natagpuang / pagbabagong naipahiwatig,

O nababaluktot pag ginamit / yaong pamawi upang magtanggal.

O hindi! iyon na'y palagiang / tatak na talagang nakapako,

Na hagilap yaong mga unos / at di naman talaga matinag;

Iyon nga ang bituin sa bawat / balakbak na kung saan patungo,

Na di batid ang kahalagahan, / gayong nakuha ang kanyang tangkad.

Pagsinta'y di biro ng Panahon, / na may pisngi't labing kaypupula

Sa loob ng kumilong aguhon / ng karit niyang doon dumating;

Sa munti niyang oras at linggo'y / di nagbabago yaong pagsinta,

Sa bingit man ng kapahamakan / ito'y pinagtitiisan man din.

Kung ito'y isang pagkakamali / at ito'y mapapatunayan ko,

Di ako nagsulat, at ni wala / talagang iniibig na tao.

06.15.2022

* aguhon - compass, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 20

Tugmaan batay sa aralin sa katutubong pagtula:

abab - katinig na malakas i; katinig na mahina a;

cdcd - patinig na may impit o; katinig na malakas a;

efef - patinig na walang impit a; katinig na mahina i;

gg - patinig na walang impit o.

SONNET 116

from the book The Sonnets, by William Shakespeare, Collins Classics

Let me not to the marriage of true minds

Admit impediments. Love is not love

Which alters when it alteration finds,

Or bends with the remover to remove.

O no! it is an ever-fixed mark,

That looks on tempests and is never shaken;

It is the star to every wand'ring bark,

Whose worth's unknown, although his height be taken.

Love's not Time's fool, though rosy lips and cheeks

Within his bending sickle's compass come;

Love alters not with his brief hours and weeks,

But bears it out even to the edge of doom.

If this be error and upon me prov'd,

I never writ, nor no man ever lov'd.

Manggagawa ang tagalikha ng kaunlaran

MANGGAGAWA ANG TAGALIKHA NG KAUNLARAN

nagtatayugang gusali, mahahabang lansangan,

tulay, ospital, mall, plasa, sinehan, paaralan

kung walang manggagawa, magagawa kaya iyan?

HINDI! manggagawa ang tanging nagsilikha niyan

hindi uunlad ang mga lungsod kung wala sila

manggagawa ang nagpaunlad nitong ekonomya

nilikha ng obrero ang maraming istruktura

kaya dapat tayong magpasalamat sa kanila

manggagawa yaong dahilan kaya may Kongreso

kaya may pabrika, may opis ang taong gobyerno

Malakanyang, Simbahan, skyway, subway, Senado

kung walang manggagawa'y walang kaunlaran tayo

tara, ating pagpugayan ang mga manggagawa

pagkat kaunlaran ng mundo'y kanilang nilikha

kaya di sila dapat pagsamantalahang sadya

ng mga tuso't kuhilang tubo lang ang adhika

- gregoriovbituinjr.

06.15.2022

Walang gitling sa ika

WALANG GITLING SA IKA

tingni, bakit ba walang gitling sa unlaping ika

pag dinugtong sa numerong sinatitik, bakit ba

pag sa numero ikinabit, may gitling talaga

ngunit pag sinatitik, gitling ay nawawala na

papel ng panlapi sa salitang ugat ikabit

nilalagyan ng gitling kapag sa buka ng bibig

ay sumasabit, tulad ng mag-asawa't pag-ibig

may-ari, mayari, nang-alay, nangalay, pag-ukit

subalit pag nilagyan ng panlapi na'y numero

di sinatitik ang pagkasulat, tambilang mismo

lalagyan mo na ng gitling dahil ito'y simbolo

ang tiglima'y tig-5, ikapito'y ika-7

di ika-siyam, di ika-sampu, di ika-apat

kundi ikasiyam, ikasampu, at ikaapat

wastong gamit ng gitling ay aralin nating sukat

at ito'y gamitin ng wasto sa ating pagsulat

- gregoriovbituinjr.

06.15.2022

* litrato mula sa aklat na Diksyunaryong Filipino, Tagalog-Tagalog, ng Tru-Copy Publishing House, pahina 405

Ang paskil sa traysikel

ANG PASKIL SA TRAYSIKEL

"Huwag ka nang lumuha." Tila iyon ang mensahe

sa paskil sa traysikel na aking nasakyan dine.

"Hindi nakakamatay yung walang jowa," ang sabi

aba'y tama naman, ngunit kasunod ang matindi:

"Ang nakakamatay eh yung wala ka nang makain."

Sapul! Kaya huwag mong iluhang di ka ligawin

kaya wala ka pang syota o dyowang maaangkin

mag-ayos ka ng sarili't magkakaroon ka rin

huwag mong basta tanggaping ganyan kasi ang buhay

na kung wala kang dyowa'y maghihimutok kang tunay

paghusayin mo kung saan ka talaga mahusay

maging mabuti sa kapwa't kakamtin din ang pakay

wala mang nag-aalaga, kumakain ang maya

ngunit ingat, naghihintay ang pangil ng buwaya;

habang may buhay, may pag-asa, kumain ka na ba?

kung hindi pa, magsalo tayo sa aking meryenda

- gregoriovbituinjr.

06.14.2022

Strawberry moon

STRAWBERRY MOON

gaano kaygandang pagmasdan ang Strawberry Moon

magkukulay strawberry kaya ang buwan ngayon

ngunit maulap ang kalangitan, panay ang ambon

magbakasakali tayo, abangan pa rin iyon

ihanda ang mga mata, pati iyong kamera

bakasakali lang na makunan mo ng maganda

o kaya'y tandaan, ilarawan sa alaala

at baka may makatha ka pang tula o istorya

O, Strawberry Moon, pagdalaw mo'y makasaysayan

anong hiwagang mayroon na dapat kang pagmasdan?

lalo sa aking plumang may kung anong hinahawan

pag-iral mo sa siyensya ba'y anong kahulugan?

karagatan ba'y taog muli pag nagpakita ka?

o sa Musa ng Panitik ay inspirasyon kita?

daraan ba'y matinding sigwa kaya nagpakita?

o tulad ng Strawberry, may masaganang bunga?

- gregoriovbituinjr.

06.14.2022

* taog - high tide

* batay sa balita ni Mang Tani Cruz sa GMA7

Uwian

UWIAN

hay, naku, mag-uuwian na naman

magbabakay muli ng masasakyan

dagsaan ang pasahero't siksikan

muli'y agawan ng mauupuan

buti't may parating nang dyip, bip-bip-bip

aba'y loob na'y bigla ngang sumikip

di na bale, sasabit na lang sa dyip

upang makauwi na't di mainip

ganyan ang buhay naming pasahero

araw-araw matapos ang trabaho

paspasan, masisinghot pa'y tambutso

buti sa dyip, bawal manigarilyo

barya'y hanap sa bulsa o pitaka

nwebe pesos, hindi, sampung piso na

nagtaas daw kasi ang gasolina

walang sukli ang sampung pisong barya

- gregoriovbituinjr.

06.14.2022

* litratong kuha ng makatang gala minsang sakay ng dyip

Sa Bantayog

SA BANTAYOG

doon sa Bantayog ay nagtungo kami ni misis
sa sinasabing Independence Day ng bayang amis
doon kami nagdeyt, animo'y asukal sa tamis
nanood ng bidyo-interbyu, at may pasimpleng kiss

bantayog iyon ng mga martir noong marsyalo
may programang inihandog ang iba't ibang grupo
pinanood ang mga lider sa mga interbyu
habang sa isang umpukan ay napatula ako

si misis ay humilig naman sa aking balikat
habang nakaakbay akong tila nagsisiyasat
sa pinanonood at seryosong nakamulagat
habang siya'y inantok, napapikit at dumilat

simpleng deyt lamang iyon sa Araw ng Kasarinlan
subalit dinaluha'y araw na makasaysayan
tila ba namanata sa adhikang pambayan
ang kapwa magsing-irog sa panahong patibayan

- gregoriovbituinjr.
06.13.2022

* selfie ng makatang gala, 06.12.2022

Pakiusap

PAKIUSAP

ni Nâzım Hikmet

malayang salin ni Gregorio V. Bituin Jr.

Hugis ulo ng buriko ang bansang ito

Na dumatal ng kaytulin mula sa malayong Asya

Upang mahatak tungo sa Mediterranean

ATIN ANG BANSANG ITO.

Mga pulsong duguan, ngiping nagngangalit

talampakang walang gayak,

Lupaing tulad ng alpombrang sutla

ANG IMPYERNONG ITO, ANG PARAISONG ITO'Y ATIN.

Hayaang nakapinid ang mga pintuang pag-aari ng iba

Huwag na nilang buksan pa itong muli

Alisin ang pagkaalipin ng tao ng tao

ATIN ANG PAKIUSAP NA ITO.

Upang mabuhay! Tulad ng punong nag-iisa at malaya

Tulad ng gubat sa pagkakapatiran

ATIN ANG PAGNANASANG ITO.

* isinalin sa petsang 06.13.2022

* hinalaw mula sa kawing na https://www.marxists.org/subject/art/literature/nazim/plea.html

* litrato mula sa google

.

.

.

PLEA

by Nazim Hikmet

This country shaped like the head of a mare

Coming full gallop from far off Asia

To stretch into the Mediterranean

THIS COUNTRY IS OURS.

Bloody wrists, clenched teeth

bare feet,

Land like a precious silk carpet

THIS HELL, THIS PARADISE IS OURS.

Let the doors be shut that belong to others

Let them never open again

Do away with the enslaving of man by man

THIS PLEA IS OURS.

To live! Like a tree alone and free

Like a forest in brotherhood

THIS YEARNING IS OURS.