Ang banta ng unos

maalinsangan ang paligid gayong nagbabanta

ang matinding unos na mananalasa sa madla

mabanas ang pakiramdam, payapa pa ang lupa

sa ulat nga'y kaybilis ng bagyo, dapat maghanda

ngayong madaling araw, ang paligid pa'y tahimik

di basa ang lansangan, wala pang ulang tikatik

sasalubong sa undas ang unos na anong bagsik

at maraming biyahero'y tiyak magsisitirik

maalinsangan, hinubad ko ang pang-itaas

inunan ang malaking librong may binubulalas

wala sanang tulo, at ang atip sana'y di butas

pinihit ang tsanel, walang kursunadang palabas

muli kong ipinikit ang inaantok kong mata

upang muling mapanagimpan ang diwatang sinta

nasaan na ang hanap na panlipunang hustisya

may banta mang unos, nariyan ang bagong umaga

- gregoriovbituinjr.

Mula Smokey Mountain hanggang Happy Land

Litrato mula sa internet. CTTO (Credit to the owner).

MULA SMOKEY MOUNTAIN HANGGANG HAPPY LAND

Munting saliksik at sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ilan sa mga kasapi ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ay nakatira sa Happyland sa Brgy. 105 sa Tondo, Maynila. Sinasabing ito ang kilalang Smokey Mountain noon, o yaong bundok-bundok na basura, na kaya tinawag na Smokey Mountain ay dahil sa nakasusulasok na amoy ng sunog na basura rito.

Paano nga ba ito tinawag na Happy Land, o sa wikang Tagalog ay Masayang Lupain? Gumanda na nga ba ang buhay ng mga maralitang nakatira rito kaya masaya na sila't tinawag itong Happy Land? 

Subalit batay sa pananaliksik, ang pinagmulan ng salitang Happy Land ay hindi Ingles, kundi ito'y salitang Bisaya na HAPILAN, na ibig sabihin ay lugar na mabaho dahil sa basura. Ganito ipinaliwanag ito sa isang akdang nakita ko sa internet. "The name “Happyland” is derived from the Visayan dialect’s name for smelly garbage: Hapilan, a slum made up of many mini dumpsites put together. The most common type of trash seen here is from the large fast food chain in Philippines Jollibean, where the scavenger sort the different types of packaging and leftover food from cups to straws to spoons.The leftover food gets recooked into ‘pag pag’ and is actually re-consumed by the scavengers."

Ayon sa pananaliksik, tinanggal na ang Smokey Mountain sa Tondo, subalit lumikha naman ng isang bagong Smokey Mountain na naging tirahan ng mga walang matirahan, na animo'y naging kampo na ng mga nagsilikas sa kung saan-saan at doon nakakita ng pansamantala, kundi man, pirmihang matutuluyan. Bukod sa Hapilan ay may tiatawag pa umanong lugar na Aroma. O marahil iba pang katawagan iyon dahil sa amoy o aroma ng lugar.

Maraning maliliit na tambakan ng basura sa lugar. At ang karaniwan ummanong basura roon ay mula sa mga pagkaing itinapon na o tira-tira mula sa mga fast food, tulad ng Jollibee, kung saan pinipili ng mga magbabasura ang iba't ibang nakabalot at tira-tirang pagkain. Ang mga tira-tira, o yaong hindi naubos, ay ipapagpag muna upang bakasakaling malaglag ang anumang dumi, halimbawa sa tirang pritong manok. Tapos ay huhugasan ito at muling iluluto. Dahil ipinagpag muna kaya tinawag na PAGPAG ang mga pagkaing ito.

Kung nakapunta ka na rito, o sa mga lugar na malapit dito, maraming itinitindang pritong manok, na kung kinain mo'y para ka na ring nasa Jollibee. Subalit pagpag na pala iyon.

Sa hirap ng buhay at nasa sentro ka pa ng kapital ng bansang Pilipinas, gayon ang buhay ng mahihirap na tao roon. Namumulot ng basura subalit namumuhay ng marangal. Mahirap man, kapit man sa patalim, subalit doon nila binuo ang kanilang pamilya at mga pangarap. Sa kabila ng hirap, nakakangiti, na animo'y paraiso kaya tinawag na Happy Land. Tanda nga ba iyon ng pagiging resilient ng mga Pinoy, o dahil wala na silang mapuntahan, kaya kahit ayaw nila roon ay nagiging kontento na rin doon. Marahil, naiisip nila, nabubuhay man silang mahirap, subalit may dignidad. Ika nga sa awitin ni Freddie Aguilar:

"Ako'y anak ng mahirap

Ngunit hindi ako nahihiya

Pagka't ako'y mayroon pang dangal

Di katulad mong mang-aapi."

Nawa’y maging tunay na masaya o happy ang mga taga-Happy Land. Hangad kong matagpuan nila rito ang pangarap na kaalwanan at kaginhawaan, at kapayapaan ng kanilang puso. At sana’y hindi na maging tapunan ng basura ang kanilang lugar.

Pinaghalawan:

https://ph.theasianparent.com/teach-kids-genuine-compassion

https://www.lydiascapes.com/happyland-philippine-slums-in-manila/

https://glam4good.com/they-call-this-happy-land-a-heartbreaking-view-from-inside-manila-slums-on-thanksgiving-day/

* Ang akdang ito'y unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 14-15.    

Tapusin na natin ang laban

niyurakan ng sistemang bulok ang pagkatao

ng laksa-laksang dukha't masisipag na obrero

sa tokhang nga'y barya-barya lang ang buhay ng tao

itanong mo man sa kasalukuyan mong gobyerno

wala nang prose-proseso ng batas ang ginawa

na naging patakaran na ng pinunong kuhila

kung sino ang suspek ay basta na lang bubulagta

kung sinong mapaghinalaan ay tutumbang bigla

tama ba ang ganitong walang proseso ng batas

alam mong panuntunang iyan ay tadtad ng dahas

pinaglaruan ang batas upang magmukhang butas

karapatan na'y balewala't kayraming inutas

dapat dinggin ng bayan ang hibik ng aping masa

at usigin ang mapang-api't mapagsamantala

dapat palitan ng bayan ang bulok na sistema

dukha'y magkapitbisig tungong ganap na pag-asa

ah, di pa tapos ang laban, di pa tapos ang laban

upang panlipunang hustisya'y makamit ng bayan

huwag hayaang "hustisya'y para lang sa mayaman"

tapusin natin ang laban, baguhin ang lipunan

- gregoriovbituinjr.

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

Sa ika-27 anibersaryo ng SANLAKAS

pagbati sa anibersaryong pandal'wampu't pito
ng ating party list na Sanlakas, mabuhay kayo!
tunay na lingkod ng mamamayan, ng simpleng tao
lalo't tinataguyod ay lipunang makatao

dalawampu't pitong taon na ang nakalilipas
nang magkaisa ang masa't tinayo ang Sanlakas
dalawang dekadang higit nilabanan ang dahas
upang lipunang ito'y maging patas at parehas

kahit nitong kwarantina'y nagbigay ng pag-asa
sa abot ng kaya'y nagbigay ng tulong sa masa
sa iba't ibang isyu ng bayan ay nakibaka
upang tuluyang mabago ang bulok na sistema

narito lang kami, taas-kamaong nagpupugay
sa Sanlakas dahil sa pakikibaka n'yong tunay
narito tayo, kapitbisig, susulong na taglay
ang pagkakaisa ng bayang may adhikang lantay

- gregoriovbituinjr.
10.29.2020

Ilang tanaga

ILANG TANAGA

I

bakit ba kinakapos

kaming mga hikahos

bakit laging hikahos

ang dukhang kinakapos

urong-sulong ang diwa

walang kumakalinga

lalo't di masawata

ang kahirapang lubha

bakit kami'y iskwater

sa bayang minamarder

ng hinalal na lider

na tila isang Hitler

laksa-laksa’y namatay

kayraming humandusay

inosente'y pinatay

naglutangan ang bangkay

II

puting-puting buhangin

nang tayo’y paunlarin

ngunit kung iisipin

may planong alanganin

City of Pearl malilikha

uunlad daw ng bansa;

ang nananahang dukha

kaya’y ikakaila

dukha’y mapapaalis

tiyak madedemolis

sa planong hinuhugis

ng burgis na mabangis

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyong Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2020, pahina 20.

Ang inidoro ng ginhawa

O, dama mo ang kirot ng tiyang di madalumat

tila baga pasan mo ang daigdig, O, kaybigat

na ang tanging lunas ay sa palikuran magbawas

at madarama ang ginhawang hinahanap-hanap

sa maraming bagay nga tayo'y abalang-abala

kayod ng kayod para sa kinabukasan nila

nagpapakabusog sa pagkaing di masustansya

tinatagay ang samutsaring alak at serbesa

ngunit anumang sarap ay sa kasilyas dudulo

at tunay na ginhawa ang dala ng inidoro

tulo ang pawis, tutop ang tiyan, pag wala ito

mamamatay kang di mo mawari, sakit sa ulo

mahalaga ang palikuran, iyong napagnilay

doon mo ilagak ang lahat mong sakit at lumbay

siya pala ang lunas sa mga problemang taglay

upang kaginhawaan ay maramdaman mong tunay

- gregoriovbituinjr.

(Ang mga litrato ay kuha ng makata sa bangketa sa labas ng isang paaralan sa La Trinidad, Benguet.)

Ang bago kong gunting na pangekobrik

nang makaluwas ng Maynila, una kong binili
ay isang munting gunting na siyang inihalili
sa naiwang gunting na pitong buwan ding nagsilbi
sa probinsya sa mga inekobrik kong kaydami

pulang gunting ang naiwan, asul ang binili ko
sinimulan ko agad ang pageekobrik dito
kayraming plastik agad ang naipon kong totoo
isang linggo pa lang, pinatitigas ko na'y tatlo

misyon ko na ang mag-ipon at maggupit ng plastik
tulong sa kalikasang sa basura'y humihibik
gagawin ko pa'y di lang ekobrik kundi yosibrick
mga upos ng yosi'y ilagay sa boteng plastik

mga naglipanang basura'y kakila-kilabot
naglutangan ang mga plastik at upos sa laot
ang bagong gunting sa pageekobrik ko'y nagdulot
ng saya, kaya pagsisilbi ko'y di malalagot

- gregoriovbituinjr.

Walang kumot sa pagtulog

pinagkukumot ako ni misis sa lalawigan
talagang ako'y laging pinaaalalahanan
ganyan ang pagmamahal, sadyang di matatawaran
magkasama sa kutson, may kumot pa kami't unan

subalit balik sa dati nang bumalik sa lungsod
hihiga sa silyang kahoy, walang unan at kumot
tila mandirigmang kung saan-saan napalaot
aba'y pag inantok na'y nakahubad pang matulog

kaysarap kasing umidlip sa papag man o sahig
kaysarap kasing humimbing pag nahiga sa banig
di gaya sa kutsong malambot na tila ligalig
di pa sanay magkumot sa lugar mang anong lamig

sanay mang humiga sa papag ng buong pagsinta,
kung saan mapasandal, pipikit at tutulog na
gayunman, huwag balewalain ang paalala
tandaang lagi ang bilin ni misis, "Magkumot ka!"

- gregoriovbituinjr.

Sibaka't TaKam sa agahan

SiBaKa - sibuyas, bawang, kamatis ang agahan

kasabay ng TaKam o talbos ng kamote naman

pawang pampatibay pa ng resistenya't katawan

aba'y nakabubusog din lalo't iyong matikman

itong SiBaKa'y ginayat ko't hilaw na kinain

habang TaKam naman ay isinapaw ko sa kanin

sinasanay ko ang katawan sa mga gulayin

mura lang at maaari mo pa itong itanim

bawasan na ang karne, ito ang aking prinsipyo

maging vegetarian ka rin minsan man sa buhay mo

maging budgetarian din, badyetin mo ang kain mo

magtipid man tayo, sa kalusugan ay seryoso

SiBaKa't TaKam sa agahan, magandang ideya

mga lunas pa ito sa sakit na nadarama

tara, simulan nating magTaKam at magSiBaKa

upang lumakas at tumindi rin ang resistensya

- gregoriovbituinjr.

Dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

dinig ko rin ang pagbuhos ng malakas na ulan

at sa radyo'y awit ng ASIN ang pumailanlang

ang pinamagatang "Masdan Mo Ang Kapaligiran"

ayon sa umawit, pag namatay "sana'y tag-ulan"

anya'y "upang sa ulap na lang tayo magkantahan"

nakipagsabayan ang patak ng ulan sa himig

ng awiting ang umawit ay kaylamyos ng tinig

habang nagsasalin ng akda, dama'y halumigmig

habang ninanamnam bawat salitang pumipintig

habang kunwa'y tumatagay ng lambanog at tubig

at pinagmasdan ko ang ulap sa labas, kay-itim

di pa naman gabi ngunit animo'y takipsilim

paano makakasilong sa punong walang lilim

kung puno'y pinagkakitaan na ng mga sakim

awit ay inunawa, kaybabaw, ngunit kaylalim

makabagbag-damdamin, mapagmulat, inspirasyon

upang kapaligiran ay pagmasdan natin ngayon

sangkaterbang plastik ang sa dagat na'y lumalamon

upos ng yosi'y nagkalat, kaytindi ng polusyon

sa nangyaring ito, bansa pa ba'y makakaahon?

- gregoriovbituinjr.

Kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

kung sakaling ako ang tulang may sukat at tugma

ito'y pagkat sa diwa'y maraming kumakawala

samutsaring mukha, mababangis na dambuhala

ako'y abang makata sa anong gandang diwata

sabay naming lilikhain ang saknong at taludtod

upang hustisyang panlipunan ay maitaguyod

upang patuloy na magsipag ako sa pagkayod

upang matutong sumisid nang di naman malunod

malayang taludturan nga ba'y tunay na malaya

habang lipunang makatao'y hangad na malikha

nasa malayo man ang diwata'y kinakalinga

tumatakbo man ang diwa'y huwag sanang madapa

kinakatha ang mga diona, tanaga't dalit

na alay sa masa't sa diwata kong anong rikit

siya ang tula ko't ako ang tula niyang sambit

habang sa inhustisya, yaring pluma'y nagngangalit

- gregoriovbituinjr.

Nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso

"Whoever fights monsters should see to it that in the process he does not become a monster." - Friedrich Nietzsche

nilalabanan natin ang mga hunyango't tuso,

mapagsamantalang trapo't sa bayan ay berdugo

inililigtas ang bayan sa diktador na gago

layon nating itayo ang lipunang makatao

nilalabanan natin ang mga tuso't tiwali

at bulok na sistema'y ayaw nating manatili;

para sa prinsipyo'y inalay ang buhay na iwi

gagampanang tapat ang tungkulin kahit masawi

ngunit tiyaking tanganang mahigpit ang prinsipyo

habang binabaka'y kalabang halimaw sa mundo

upang di rin maging halimaw pag tayo'y nanalo

lalo't ating itatayo'y lipunang makatao

pag nagwagi, adhika'y iluluklok sa pedestal,

magpapakatao, makikipagkapwa, may dangal

huwag tutularan iyang mga hunyangong hangal

upang di maakusahang isa ka ring pusakal

- gregoriovbituinjr.

Nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

nilulupig ng mga hunyango ang laksang bansa

pulos tiwali ang sa posisyon nagkandarapa

sa sambayanan pa ba'y maglilingkod silang sadya

o magbubutas lang ng bangko, bayan ay kawawa

sigaw ng bayan, supilin ang mga mandarambong!

kung sila'y nariyan pa, bansa'y saan na hahantong?

ligalig ang bayan pag namuno'y laksang ulupong

dapat ay tunay na lingkod upang bansa'y sumulong

ngunit saan matatagpuan ang tunay na lingkod?

sa elitista bang sarili ang tinataguyod?

yaong sa puwet ng kapitalista humihimod?

o yaong sa buwis ng bayan laging nakatanghod?

anang awit, "ang hustisya'y para lang sa mayaman"

habang patuloy pa rin ang matinding kahirapan

dapat obrero't dukha'y maghimagsik nang tuluyan

upang bulok na sistema'y talagang mapalitan

- gregoriovbituinjr.

Tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

tuluyan ko nang tinapos ang aking quarantine look

pagkat nagpa-Maynila na't nilandas ang pagsubok

napagpasyahan ko agad magpagupit ng buhok

bagaman wala pang tulog at inaantok-antok

lumuwas upang makapagsimula sa trabaho

lalo't bagong opisina ang aatupagin ko

ang pagsasalin ng katha'y itutuloy ko rito

sa dalawang araw na miting na'y agad dumalo

bagong gupit, panibagong hamon, bagong simula

dalawang plastik na tsitsaron ang aking nginuya

habang santimbang tubig naman ang aking tinungga

inahit ang bigote't balbas, kuminis ang mukha

bagong gupit, nag-selfie, at naglinis ng paligid

maraming pagbabago't bagong simula ang hatid

tiyaking huwag magugutom kahit nagtitipid

kinakatha'y bagong paksa, mag-isa man sa silid

- gregoriovbituinjr.

Pagpalaot sa kabila ng bagyo

pagkakataong makawala sa buhay na buryong

subalit nagbantang may bagyo't aso'y umalulong

napurnada na naman, napalaot sa linggatong

walang masakyan gayong sa plano'y ayaw umurong

hintay lang, paraanin muna si bagyong Pepito

at tiyak nang papalaot sa lungsod ang tulad ko

baka di na makayanan ang payapang delubyo

kaya iiskyerda na matapos lang itong bagyo

isang pulong nga "rain or shine" ay dadaluhang pilit

sa lungsod pa'y naghihintay ang trabaho kong hirit

bagong opisina'y aayusin ko pag sumapit

sa lungsod, may bagyo man, biyahe ko'y igigiit

sige, basta may masasakyan, ako'y lalarga na

ayoko nang panahon pa dito'y magpalipas pa

may dapat gampanan, trabaho kong nakatalaga

bilang sekretaryo heneral ay papalaot na

- gregoriovbituinjr.

Ako'y tibak

Ako'y tibak

ako'y tibak na wala sa dulo ng bahaghari

pagkat nakikibakang ang kasama'y dukhang uri

upang lupigin ang bata-batalyong naghahari

upang pagsasamantala't pang-aapi'y mapawi

adhika'y karapatan ng tao't ng kalikasan

naggugupit ng plastik, inaaral ang lipunan

nageekobrik, bakit may mahirap at mayaman

magbukod ng basura, maglingkod sa sambayanan

hangad na maitayo ang lipunang makatao

na walang pagsasamantala ng tao sa tao

dukha man, karapatang pantao'y nirerespeto

bawat isa'y makipagkapwa, may wastong proseso

isinasabuhay ko ang proletaryong hangarin

upang pagsasamantala't pang-aapi'y durugin

sa kabila ng karukhaa'y may pag-asa pa rin

tayo'y magekobrik, bulok na sistema'y baguhin

ako'y karaniwang tao lang na hilig ay tula

na sinusulat ay buhay ng manggagawa't dukha

nasa Kartilya ng Katipunan nga'y nakatala

ang niyakap kong prinsipyo't tinanganang adhika

- gregoriovbituinjr.

Pagninilay sa aking lungga

Pagninilay sa aking lungga

minsan nga ako'y di mapakali sa aking lungga

lalo na't sugat ng alaala'y sinasariwa

upang itala ang buhay ng binabalewala

bakasakaling makaahon sa danas na sigwa

kayraming litrato ng mga balyenang tumirik

ang mata dahil kumain ng sangkaterbang plastik

paano ba magtutulungan sa pageekobrik

nang masagip ang kalikasan sa kanyang paghibik

oo, pangarap ko'y makaahon, di ang makahon

sa nadamang kahungkagang sa puso'y lumalamon

mabuti nang sumagasa sa bangin ng kahapon

kaysa dumaluhong pa ang kaburyungan ng ngayon

matutunton pa kaya ng lakan ang kanyang dayang

na matagal nang nawala't may iba nang hinirang

matutulungan ba ang mga pesanteng hinarang

ang karapatan sa lupang dapat nilang malinang

narito man ako sa aking lungga, nagmamasid

katiwalian at karahasan ay nababatid

karapatan ay ipagtanggol, huwag maging umid

ang hustisya'y ipaglaban, buhay man ay mapatid

- gregoriovbituinjr.

Ang karatula sa dyip

Ang karatula sa dyip

isa ngang palaisipan ang karatula sa dyip

pagkat tanong iyon na agad kang mapapaisip

"Sino ba ang sinungaling?" ay agad kong nahagip

habang sa biyahe'y nakawala iyon ng inip

subalit tanong na iyon ay may karugtong naman

sa pagtugon ay may dalawa kang pagpipilian:

"ang matanda ba o ang elepante ang katawan?"

may-ari ba ng dyip ay may problema sa tahanan?

sinong pinatamaan ng ganoong patsutsada?

ang sariling ina o ang biyenang lumba-lumba?

ang matandang kasera o ang matabang asawa?

wala tayong alam, isa lang itong sapantaha

tayo din ay may problema't sariling mga danas

hayaan natin sila sa ganoong alingasngas

baka nga problema nila'y kanila nang nalutas

habang tayo'y patuloy pa sa nililikhang bukas

- gregoriovbituinjr.

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

Gaano nga ba kahalaga ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa akin ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa iyo ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa atin ang puno?

gaano nga ba kahalaga sa mundo ang puno?

ang mga puno'y nagbibigay ng lilim sa labas

ang mga puno'y tahanan ng hayop na ilahas

ang mga puno'y maraming binibigay na prutas

tulad ng bayabas, kalumpit, duhat, sinigwelas

ang mga puno'y nagbibigay ng kahoy sa madla

ang mga puno'y pananggalang sa mga pagbaha

ang mga puno'y tagapagligtas mula sa sigwa

tulad ng punong dita nang si Ondoy ay nagwala

ganyan kahalaga ang mga puno sa daigdig

kaya mga daing nila'y ating bang naririnig?

pag nawala ang puno'y walang huni ng kuliglig

halina't puno'y alagaang nagkakapitbisig

- gregoriovbituinjr.

Ang gawain kong pagsasalin

Ang gawain kong pagsasalin

may kompyuter na't wifi, mayroong teknolohiya

magsalin ng Ingles sa Filipino'y madali na

subalit pag ninamnam mo ang salin mong binasa

minsan, mali ang kahulugan sa iyong panlasa

kaya ako'y nagsasalin sa mahabang estilo

bawat pangungusap ay isusulat sa kwaderno

di laging literal na salita, unawain mo

upang iyong makuha ang kahulugan ng wasto

di lang bolpen at kwaderno ang iyong gagamitin

kundi dalawang wika'y kabisado mo't namnamin

nirerepaso't binabalikan ang mga salin

pangungusap at talata'y dapat mong unawain

kung Pluto'y dwarf planet, ang salin ba'y dwendeng planeta

gayong di ito dwende kundi maliit sa iba

dwarf dahil maliit, di dahil dwendeng may mahika

mainam bang Pluto'y tawaging punggok na planeta

suriing mataman ang nakapaloob na diwa

na nais iparating sa madla niyong may-akda

upang kahulugan sa salin ay walang kawala

upang manamnam mo ang lasa ng bawat salita

salin ng salin, dapat batid ang sariling sulat

upang sa kompyuter ay maitipa ng maingat

diksyunaryo ng mga salita'y tangan ding sukat

bilang sanggunian kung ang salita'y nararapat

- gregoriovbituinjr.

365 basong karton kada taon

365 basong karton kada taon

ginagamit ko'y isang baso lamang sa tahanan

na matapos magkape'y akin namang huhugasan

walang basong kartong itatapon sa basurahan

kundi yaon lamang plastik ng kapeng pinagbilhan

ginagamit naman sa kapehan ay basong karton

kung araw-araw isang beses kang magkape doon

bilangin mo't ang nagamit sa isang buong taon

ay tatlong daan, animnapu't limang basong karton

ikaw pa lang iyon, paano kung ang magkakape

ay isang daan bawat araw, di lang ito triple

tatlumpu't anim na libo't limangdaang kinape

sangkaterbang basurang ito'y suriing maigi

kung sa kapehan, basong hugasin ang gagamitin

walang basong kartong basurang papatas-patasin

kaylaking tipid ng may-ari sa kanyang gastusin

nakatulong pa sila sa kapaligiran natin

sa ating pagkakape, minsan ito'y pag-isipan

mga plastik ng kape'y maiekobrik din naman

maaksayang pamumuhay ay dapat nang iwasan

at isipin din ang kalagayan ng kalikasan

- gregoriovbituinjr.

Ang pangkat ng Alno (PSA)

ANG PANGKAT NG ALNO (PSA)

bagong kaibigan ni misis ang pangkat ng Alno

na sa barangay na iyon ay naging katrabaho

ang grupo nila yaong nag-sensus sa buong baryo

upang iambag sa populasyon ng bansang ito

sa pagse-sensus ay matitinik at mabibilis

sa pagkuha ng datos, walang kulang, walang labis

bagong kaibigan, bagong kasamahan ni misis

masasaya't palakwento, tiyak kang bubungisngis

matapos ang trabaho'y nag-iskedyul ng lakaran

taniman ng samutsaring cactus ang pinuntahan

nag-selfie't iba't ibang cactus ang nilitratuhan

sa bahay ng isang katrabaho'y nananghalian

sa pangkat ng Barangay Alno, maraming salamat

sapagkat kayo'y talagang mahuhusay ngang sukat

kahit may ilang problema'y naaayos ang ulat

ginawa ang tungkuling makatutulong sa lahat

- gregoriovbituinjr.

Ilang hibik

sa diwatang minumutya, sa musa ng panitik

sa isang dilag na kapara'y rosas na matinik

bakit ang pangalan mo sa puso ko'y natititik

ako'y gawaran mo ng nakasasabik mong halik

sa basurerong di pa gumagawa ng ekobrik

ano nang ating gagawin sa sangkaterbang plastik

sa laot na malalim nga't sa bundok na matarik

naroroong ang mga plastik ay nagsusumiksik

minsan sa aking pag-iisa'y laging bumabarik

hanggang sa kalasingan ang aking mata'y tumirik

mabuti't ako'y nasa bahay lang, biglang hihilik

nasa upuan na lang pagkat di na makapanhik

maraming katiwaliang nakapaghihimagsik

kaya aralin ang isyu't huwag patumpik-tumpik

para sa panlipunang hustisya'y dapat umimik

at labanan ang dahas na kanilang inihasik

- gregoriovbituinjr.

Pagsalansan ng salita

kayraming mga salitang di basta maaninag

ang bola'y bilog, kaya ba binobola ang dilag?

tutungo ka bang nakatungo sa daang di hayag?

iyang pagtaklob ba sa taklobo ay may paglabag?

pag ako ba'y nagpatawa, ako ba'y patawa rin?

matutuwa ka ba kung ikaw ay patutuwarin?

pag ako ba'y nagkasala, ako na ba'y salarin?

ang pusa bang nangalmot ay pusakal kung tawagin?

iba ang tubo na pinanggalingan ng asukal

iba ang tubo na inasam ng nangangapital

iba ang tubo ng gripo, posonegro't imburnal

iba ang tubo ng tanim at punong matatagal

ang makata'y nag-iisip, kawa, kawal, kawali

kung sakaling maiinip, pala, palag, palagi

na sa puso'y halukipkip, saka, sakal, sakali

bawat tula'y makasagip, baha, bahag, bahagi

matatagpuan mo ba sa diwa ang haka't katha

nadarama ba ng puso mo ang halik ko't likha

minsan nga'y di mawaring tutula akong tulala

nagkakaganyan ba pagkat makatha ang makata

- gregoriovbituinjr.

Ang kaibhan ng poetry at poem

"...but it is only the study not of poetry but of poems, that can train our ear." - T. S. Eliot

- mula sa aklat na Selected Prose of T. S. Eliot, p.108

tanong: anong kaibahan ng poem at poetry?

masagot kaya ito ng makatang nagmumuni?

kay T. S. Eliot ay ito ang kanyang sinabi

na sa akin nama'y kariktang nakabibighani

poetry ba pag inalayan siya ng bulaklak?

pagkat sa kanyang kariktan ako'y napapalatak?

poem na ba pag tinulad ko siya sa bulaklak?

siya'y rosas na matinik ngunit iindak-indaK?

susuriin mo di lang ang katitikan ng tula

di lang paano ito isinulat ng makata

susuriin mo'y nakapaloob na talinghaga

paano tumagos sa puso yaring parikala

paano kung sa sariling wika ito isalin

ang poetry ay tula, at ang poem ay tula rin

minsan ang tula'y tulay upang mutya'y pasagutin

kaya tula'y kaysarap unawain at namnamin

- gregoriovbituinjr.

Huwag iwan sa isang bulsa ang selpon at pera

huwag iwan sa isang bulsa ang selpon at pera
aba ito'y napagtanto ko lang kani-kanina
paghugot ko ng selpon ang mga pera'y sumama
agad ko namang nakita kundi ito'y wala na

buti't sa gilid ng bangketa ako napaupo
nang binunot ko ang selpon na tila hapong-hapo
upang i-text si misis upang kami'y magkatagpo
at nakita nga ang pera nang biglang mapatungo

nasa isip kasi'y ang pariralang kinakatha
di namalayang pera sa bulsa'y muntik mawala
paano kung may tumawag at naglalakad na nga
nalaglag na ang pera't nakakuha'y tuwang-tuwa

sadyang nakapanghihinayang kung magkakagayon
pasya ko'y ihiwalay ng bulsa ang pera't selpon
marahil ito na'y isa sa tumpak kong desisyon
upang di ka naman mawalan ng pera paglaon

- gregoriovbituinjr.

Pagsusuot ng medyas kay misis

oo, kay misis ay ganyan akong magsilbing lubos
sinusuutan ko siya ng medyas at sapatos
tanda iyan ng pagmamahal, di pambubusabos
kusa kong ginawa, di man sinabi o inutos

oo, ganyan nga kung magtulungan kaming dalawa
lalo't siya ang may trabaho't may tangan ng pera
akong bahala sa gawaing bahay, paglalaba,
pagluluto, paglampaso, pagtapon ng basura

isa man akong dakilang lingkod sa aking misis
ayos lang lalo't malaki ang tiyan niyang buntis
baka pag nagsapatos siya, tiyan na'y umimpis
susuutan ko siyang kusa upang di mainis

ako ring magtatanggal ng sapatos niya't medyas
pag dumating na sa bahay pagkagaling sa labas
payak at kusangloob na pag-ibig ang katumbas
at di magmamaliw habang pinapanday ang bukas

- gregoriovbituinjr.

Pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula

Pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula

pinakapahinga ko sa trabaho ang pagtula

sa maghapong paggawa'y pahinga na ang pagkatha

magninilay-nilay kahit na sa panahong putla

agad isinusulat anumang nasa gunita

minsan, maghapon ang pagpapako't pagmamartilyo

magdidilig, mga tanim ay inaasikaso

at minsan naman, maglaba, magluto't maglampaso

o kaya'y magsalin ng akdang naroon sa libro

habang trabaho'y ginagawa, ay may naninilay

ang ina'y nasa piitan, ang anak ay namatay

aktibista ang nanay na sa anak napawalay

dahil ba aktibista, ang hustisya na'y di pantay

pagpupugay doon sa nars na maganda'y ginawa

nagpaanak sa kalsada ng inang namumutla

di sila dapat makaligtaan sa bawat tula

tuloy muna ang trabaho't mamaya na kakatha

- gregoriovbituinjr.

Sa anino ng kahapon

Sa anino ng kahapon

nasa anino man ako nitong aking kahapon

ay lagi kong pinagbubutihan ang bawat ngayon

sinasabuhay ang angking prinsipyo't nilalayon

samutsaring paksa'y inaaral at sinusunson

gawin ang bawat ibig ng minumutyang diwata

kathain ang pagsintang nilalabanan ang sigwa

idarang pa natin sa apoy ang espadang katha

upang pumutol sa ulo ng gahamang kuhila

nagsisiksik pa rin sa bote ng sanlaksang plastik

nag-aalay sa diwata ng rosas na may tinik

habang tinatahak ang sangandaang anong tarik

at laman ng kalooban ay agad isatitik

oo, di ko makikita ang anino sa dilim

kundi doon sa liwanag na tumagos sa lilim

anino'y natanaw kong naroroong naninimdim

hanggang sa kami'y abutan ng bunying takipsilim

- gregoriovbituinjr.

Mga paksa sa pagkatha

Mga paksa sa pagkatha

paano nga bang kinakatha ang hibik ng puso

habang naninilay ang mga ugaling hunyango

at nanonokhang habang may pinunong kapit tuko

di lumpo ang panitik habang iba'y pinayuko

inaakdang buong tigib ang samutsaring paksa

sinasapuso ang bawat daing ng maralita

pinapaksa ang kasanggang hukbong mapagpalaya

at paglilingkod kasama ang uring manggagawa

matematika, astronomiya, pageekobrik

aktibo, aktibismo, tahakin man ay matinik

sistemang bulok, hustisyang panlipunan, paghibik

makata, tula, nasa loob ay sinasatitik

pluma ang gatilyo ng bawat paksang susulatin

nasa diwa'y punglong sa mapang-api'y patagusin

aklat, sakripisyo't danas ang kaluban kong angkin

layuning sistemang mapagsamantala'y kikitlin

pakikipagkapwa't pagpapakatao'y nilayon

na aking tinataguyod bilang dakilang misyon

upang iyang bulok na sistemang tunay na lason

ay durugin sa mga akda't mawala paglaon

- gregoriovbituinjr.

Patuloy na pagsulat

Patuloy na pagsulat

di tumitigil sa pagkatha ang makatang tibak

sa gitna man ng init, pawis ay tumatagaktak

sa gitna man ng lamig at nangangatal sa lambak

sa gitna man ng payapang sementeryong pinitak

patuloy ang pagkatha kahit mabulid sa dilim

itutula pati ulat na karima-rimarim

aakdain pati laman ng pusong naninimdim

kakatha't kukutyain ang gumagawa ng lagim

kanyang ibubulgar ang mga mapagsamantala

at patuloy na itutula ang hibik ng masa

imbis kiskisin ang kalawang upang mapaganda

ang gintong tanikala'y dapat itong lagutin na

hindi nahihimbing ang makata sa toreng garing

naroon siyang kasama ng dukhang dumadaing

sasamahan ang mga manggagawang magigiting 

upang bulok na sistema'y tuluyan nang malibing

- gregoriovbituinjr.

Suliranin at Pagbangon

SULIRANIN AT PAGBANGON

sumisiklab ang poot

laban sa mapag-imbot,

tuso, buktot, kurakot,

na sa bayan nga'y salot

dukha'y namimilipit

sa sinturong kayhigpit

kaya siklab ng galit

kumakawalang pilit

puspos ng kahirapan

kawalang katarungan

mapang-api't gahaman

tadtad ng kabulukan

pumapatay na lider

animo'y isang Hitler

ang bayan nga'y minarder

ng pinunong pagerper

dapat nang pag-isipan

paano na lalaban

para sa katarungan

at sa kinabukasan

kayraming nangangarap

na hustisya'y malasap

na ginhawa'y mangusap

sa ibabaw ng ulap

panibagong pag-asa

panlipunang hustisya

baguhin ang sistema

isang bagong umaga

kaya makibaka rin

upang tuluyang kamtin

ang adhika't layunin

para sa bansa natin

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2020, pahina 20.

Ang kalagayan ng mga locally stranded individuals (LSI)

ANG KALAGAYAN NG MGA LOCALLY STRANDED INDIVIDUALS (LSI)

Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napabalita sa telebisyon, radyo at pahayagan, lalo na sa social media, ang tinatawag na locally stranded individuals o LSI. Sumulpot ang ganitong penomenon nito lamang panahon ng pandemya. 

Ayon sa balita, mayroon nang 8,408 LSI na pawang nasa Kamaynilaan na nais nang pauwiin ng pamahalaan sa kani-kanilang lalawigan. 

Sa pagtitipon ng mga LSI, halimbawa sa loob ng Rizal Memorial Stadium, hindi nasusunod ang social distancing, o yaong pamantayang dapat ay isang metro ang layo sa bawat isa. Habang ang karamihan sa kanila ay nagsusuot naman ng face mask at face shield, malinaw na hindi nila napapanatili ang ligtas na distansya mula sa bawat isa. Sa dami ba naman ng tao, paano nga ba ang pagdisiplina sa kanila, habang karamihan sa kanila, bukod sa nais nang makauwi, ay pagod na, kaya kung saan-saan na lang isinasalampak ang kanilang pagal na katawan.

Paulit-ulit ngang binigyang diin ng mga opisyal ng kalusugan ang kahalagahan ng paglayo ng pisikal at iba pang mga hakbang sa kaligtasan upang maiwasan ang anumang impeksyon sa coronavirus. Ang pagbawas ng mga paghihigpit sa usaping ito ay pinangangambahan na maging sanhi ng pagkakaroon ng coronavirus sa kalusugan ng mamamayan at sa ekonomiya.

Maaaring kumalat ang virus dahil sa mga malawakang pagtitipon tulad nito at maaaring mahirap nang malaman at masubaybayan kung sino ang maaaring magkasakit sakaling may mga taong nahawahan ng COVID-19.

Umapela si Joseph Escabo, pinuno ng Hatid Tulong Program ng pamahalaan, para sa pag-unawa matapos na maging viral ang mga larawan ng mga LSI sa mataong Rizal Memorial Stadium.

"Noong nakaraang araw, lahat ng mga taong 'yun ay nasa kalsada… Kailangan mo ng pagbibigay ng desisyon upang mabigyan ng maayos na kanlungan ang kababayan nating LSIs. Kung lumabag man po kami sa isyu ng social distancing, kailangan nating ipakita ang simpatya, pag-unawa at pag-aruga sa ating mga kababayan," sabi ni Escabo.

Pinag-aaralan din ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) ang kalagayan ng mga LSI upang makagawa ng nararapat na tulong upang hindi sila mapabayaan ng pamahalaan.

Dahil sa pandemya, dumarami na ang mga LSI tulad sa labas ng Libingan ng mga Bayani at sa loob ng Rizal Memorial Stadium. Tila isa nang bagong penomenon ang usapin ng LSI sa bansa. Dahil sa pandemya, marami sa kanila'y natutulad sa mga maralitang iskwater na walang tahanan, walang matuluyan, at marahil ay wala na ring panggastos.

Isa ang kwento ni Michelle Silvertino, 33, na namatay habang nag-aabang ng masasakyang bus sa Pasay patungo sa Camarines Sur. Dahil walang masakyan, ilang araw siyang naghintay sa Pasay, at nagbabaka-sakaling may masakyan. Subalit dahil marahil wala nang sapat na pera, nagutom na, gininaw, walang matulugan kundi sa bangketa, at marahil iyon na ang kanyang ikinamatay. Ang kanyang kwento ang marahil nag-udyok sa pamahalaan na tingnan ang kaso ng mga LSI.

Kasama na riyan ang mga manggagawang nakatira na lamang sa kalye nang mawalan ng trabaho dahil sa pandemya, at pinalayas sa mga inuupahan nilang kwarto o apartment dahil wala na silang pambayad. Silang umaasa pa ring makabalik sa trabaho kaya hindi makauwi ng kanilang probinsya.

Sila'y ilan lang sa dumaraming maralitang hindi na alam kung saan titira. Marahil dapat silang organisahin upang sama-sama nilang maipaglaban ang kanilang karapatan at sama-samang singilin ang pamahalaang ito sa mga kapalpakan nito upang matiyak sanang napapangalagaan ang kanyang mga mamamayan.

Mga pinaghalawan:

https://cnnphilippines.com/news/2020/7/25/LSI-homecoming-Rizal-Memorial-Sports-Complex.html?fbclid=IwAR3-DOUrXGyD-yQp9i9_3xES-8RGGRPhSURks4YfKPgpcI_pZUiAfhbxTqc

https://newsinfo.inquirer.net/1331451/more-stranded-individuals-to-be-sent-home

https://newsinfo.inquirer.net/1289335/stranded-mother-dies-after-waiting-for-bus-ride-to-camarines-sur-at-edsa-footbridge

* Unang nalathala ang artikulong ito sa Taliba ng Maralita, opisyal na publikasyon ng pambansang organisasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2020, pahina 14-15.

Ang payo ng kampyong si Triple G

"Sometimes the only person that can see your goal is you. Stay focused and you will achieve it. You, yes you, you can do it too. Hard work pays off." ~ world middleweight boxing champion Gennady G. Golovkin

bilin ng isang magaling na boksingerong kampyon

minsan ang tanging makakakita ng iyong layon

ay ikaw lang mismo, kaya isipan mo'y ituon

upang mapagtagumpayan mo ang anumang hamon

isang magandang payo ni Gennadiy G. Golovkin

sa anumang larangan ay pagsikapan at sundin

minsan walang ibang tutulong kundi sarili rin

kaya kung di ka magsisikap ay walang kakamtin

pumokus ka sa iyong inaasam na larangan

ito man ay sa palakasan, agham, o sipnayan

bawat larang ay aralin at iyong pagsikapan

upang matamo ang tagumpay o inaasahan

mapipigil mo ang takot na namahay sa dibdib

malalagpasan mo ang lungkot sa malayong liblib

makakalabas ka rin sa pinaglunggaang yungib

matitigpas mo ang ulo ng sawang nanibasib

iyan ang isang payong magaling para sa masa

lalo sa tulad kong isang makata't aktibista

sa pagbaka't pagkamit ng panlipunang hustisya

sa panawagang baguhin ang bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

Napadpad man sa malayong ilang

oo nga't napadpad lang ako sa malayong ilang

subalit sa iwing katungkulan pa'y gumagampan

pagkabahag ng buntot sa akin ay walang puwang

kahit pa manuluyan sa amak ng karukhaan

nakakaakit man ang buhay sa gubat na liblib

ay parang nasa hukay na puputukin ang dibdib

dapat uwian kung saan ang iwing puso'y tigib

mabuti nang harapin ang sawang naninibasib

di mawawala sa taludturan ko't pangungusap

na pinagluluksa ang pagkawala sa pangarap

di na masulingan ang buntong hininga't paglingap

na inaasahan sa katungkulan kong tinanggap

ang halal ng mayorya'y dapat magawang magtanggol

sa prinsipyo't tindig na iwing buhay ay inukol

ayokong ituring na tusong unggoy na masahol

pa sa hayop, kahit pulang rosas pa ang mapupol

- gregoriovbituinjr.

Ang malabong larawan

malabo ang larawang namumuo sa isipan

silang karaniwan ay naroon sa panagimpan

animo ako'y hinehele sa malayang duyan

subalit kaylabong di maaninag sa kawalan

ang pagpapakatao'y di dapat maisantabi

mahalagang bilin sa atin ng mga bayani

sa pakikipagkapwa'y huwag mag-aatubili

pagkat ito'y tatanganan natin hanggang sa huli

kahit madarang man tayo sa apoy ng ligalig

at hinehele sa kandungan ng bunying pag-ibig

lubak man ang lansangan ay di pa rin mayayanig

anumang sigwa'y haharapin at tayo'y titindig

pusikit ang karimlan, sumulpot ang bulalakaw

maganda ba itong senyales na ating natanaw

ang mga naaninag ba'y palinaw ng palinaw

at baka paglaya'y masulyapan sa balintataw

- gregoriovbituinjr.

Pagbaka sa mananagpang

sumasanib sa kawalan ang gahum ng bangungot

na tila nagnanasa ang hukluban ng kalimot

may tumutusok sa tagiliran, pasundot-sundot

nakakailang kaya sa ulo'y pakamot-kamot

di mo pa magapi ang sa loob mo'y katunggali

patuloy pa rin nilang ang kapwa'y inaaglahi

nagpapakatao ka ngunit sila'y namumuhi

sa kagaya mong tangan pa rin ang nilulunggati

mag-ingat pa rin baka mahulugan ka ng sundang

mula sa buwan, tila ikaw ay palutang-lutang

huwag mong hayaang sa lusak ikaw ay gumapang

dahil nagapi ka na ng kalabang salanggapang

"sasagpangin ka namin, tulad mo'y di sinasanto!"

"ayoko, ayoko, ayoko! sinabing ayoko!"

"tulad mo'y balewala lang sa aming paraiso!"

"tanggap ko kahit na sa labang ito'y nagsosolo!"

- gregoriovbituinjr.

Pakikipagtunggali

animo ako'y ilahas na hayop na sugatan

at pagod na pagod sa naganap na tunggalian

pagkat ayaw palapa sa hayop ng kagubatan

o marahil sa gubat ay naghahari-harian

nakatindig pa rin kahit may sugat na natamo

sa bakbakang araw at gabi'y umaatikabo

kapwa pagod na ngunit di pa rin sila patalo

totoo, sugatan na ako'y di pa rin manalo

mabangis ang kalooban ng mga mananagpang

habang tangan ko pa ang kalasag na pananggalang

nageeskrimahan habang taktika'y tinitimbang

pinaghuhusayan upang di sila makalamang

hari ng kagubatang kagaya ko ring animal

ngunit di ko kaya ang malakas niyang atungal

isang taong lobong balat ng tupa ang balabal

sa labanang ito'y sinong magwawagi't tatagal

- gregoriovbituinjr.

Ang nag-iisang mais sa gilid ng kalsada

namunga na rin ang mais sa gilid ng kalsada

nag-iisa ang mais na iyon, walang kasama

nabuhay ng ilang buwan sa kanyang pag-iisa

sa kabila ng kalagayan,  nakapamunga pa

tulad din ng makatang kumakatha sa kawalan

may nakakatha sa umaga man o sa kadimlan

may katha sa sinag ng araw o patak ng ulan

lagaslas man ng tubig o kalagayan ng bayan

ang introvert nga akala mo'y may sariling mundo

tulad ko'y kayrami rin palang inaasikaso

laging may ginagawa, masaya mang nagsosolo

siyang may buti ring ambag sa mundo't kapwa tao

O, mais, mag-isa ka mang tumubo sa lansangan

subalit namunga ka pa't nagbigay-kasiyahan

ako'y nagpupugay sa iyong angking katatagan

tanging alaala'y larawan mong aking kinunan

- gregoriovbituinjr.

Ang mga bakod na ekobrik

nasulyapan ko lang ang mga bakod na ekobrik

habang naglalakad sa isang makipot na liblib

di papansinin kung di mo ito tinatangkilik

na kolektibong ginawa ng may pag-asang tigib

sinong nag-isip ng ganitong kapakinabangan

kundi yaong gustong malinis ang kapaligiran

kundi yaong ayaw na mga isda'y mabulunan

ng sangkaterbang plastik sa laot ng karagatan

mapapalad ang nakatira sa liblib na iyon

na sa tagalungsod na tulad ko'y malaking hamon

tambak-tambak ang plastik na sa lungsod tinatapon

anong gagawin ng kasalukuyang henerasyon

halina't pageekobrik ay ating itaguyod

sa mga libreng oras ay dito magpakapagod

kay Inang Kalikasan nga'y tulong na nating lugod

tayo nang magekobrik kaysa laging nakatanghod

- gregoriovbituinjr.

Sa pagwawalis ng kalat

Sa pagwawalis ng kalat

marapat talagang walisan ang ating paligid

upang mawala na ang mga layak at ligalig

itapon yaong wala nang pakinabang at yagit

pati kalat sa ating loob na dapat malupig

oo, dapat ding luminis ang isip sa nagkalat

na mga katiwaliang sa bansa'y nagwawarat

ungkatin pati basura nilang di madalumat 

upang mandarambong ay di lang basta makasibat

ibukod mo ang nabubulok sa di nabubulok

tiyaking maitapon din ang namumunong bugok

magwalis, huwag magsunog, ng nakasusulasok

bakasakaling mapalis pati sistemang bulok

walis tinting o tambo man ang gamitin mong sukat

halina't magwalis ng basurang pakalat-kalat

at baka may mapulot na dapat maisiwalat

mausig ng bayan ang katiwaliang naungkat

- gregoriovbituinjr.

Sa silong ng ating pangarap

Sa silong ng ating pangarap

minsan, nasa silong lang tayo ng ating pangarap

na animo'y di mabata ang kirot na nalasap

pagkat nasadlak sa mundong kayraming mapagpanggap

na di natin batid anong laging inaapuhap

kinaya nating tiisin anumang dusa't hirap

sila pa kayang naturingang mabuting kausap

lalo't nagpadala tayo sa dilang masasarap

na sa puso natin animo'y magandang lumingap

gawin ang dapat, patuloy tayong magpakatao

at laging tanganan ang adhikain at prinsipyo

di tayo patitinag sa mga gawang perwisyo

nadapa man ay tatayo't tatayo pa rin tayo

titindig tayo upang gawin ang nasasaisip

habang pilit inuunawa ang di natin malirip

na naroong palutang-lutang sa ating pag-idlip

na silong man ay bahain, may buhay pang nasagip

- gregoriovbituinjr.

Ang pagsukat sa bilog

Pi = 3.14159268...

sa ating paligid ay payak na sukat ang bilog

na sa palibot ay mapapansing pantay ang hubog

iba sa obalong pahaba, kaygandang anyubog

kaylaki nang tulong tulad ng gulong sa pag-inog

ang pagsukat ba ng bilog na iyan ay paano

ang radyus at diyametro nito'y masusukat mo

ang haba sa pagitan ng bilog ay diyametro

tinatawag namang radyus ay kalahati nito

sukat ng palibot ng bilog ay sirkumperensya

ang pi ay griyegong titik na sukat na pormula

halimbawa'y sa bilog susukatin mo ang erya

pi tayms radyus iskwer, pormula'y kabisaduhin na

ito'y iyong matatagpuan sa paksang dyometri

at pag-aralan mo rin ano ang trigonometri

mga paksang nagsusukat kaya dulo'y may metri

aralin lalo't kukuha ng indyinering dini

pag-aralan mo muna ang pangunahing batayan

bago mga abanteng paksa'y iyong mapuntahan

marami pa akong gagawing tulang pangsipnayan

ngunit dapat pang magsaliksik ang makatang turan

- gregoriovbituinjr.

Ang mga cactus na parang terra cotta warriors

nilagay sa sanga ng dragonprut ang mga cactus

nahahilera silang animo'y kawal na lubos

animo'y terra cotta warriors ang pagkakaayos

na kung may labanan ay di mo basta mauubos

O, kaygandang pagmasdan ng mga cactus na iyon

sa pabula nga'y mapagsasalita sila roon

na pawang mga mandirigmang naligaw lang doon

di upang lumaban kundi magpahinga't limayon

napakaayos ng kanilang pagkakahilera

bagamat mga cactus ay di naman namumunga

mahal man pag binili'y maganda naman sa mata

animo sa iyong bahay ay may mga bantay ka

mga mandirigmang cactus, huwag munang sumugod

alamin muna anong isyung itinataguyod

karapatan ba ng kapwa'y sasagasaang lugod

kung walang katuturan ay huwag magpakapagod

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang mga litrato sa Living Gifts Nursery na hardin ng samutsaring cactus sa Barangay Alno, La Trinidad, Benguet, 10.10.2020

Una lagi ang prinsipyo

una lagi ang prinsipyo kaysa anumang lambing

ito'y napagtanto ko sa kwarantinang dumating

bawal tumambay sa inumang may pagiling-giling

pagkat tibak akong may paninindigang magaling

kahit sa basura'y may prinsipyo ring sinusunod

nabubulok at di nabubulok dapat ibukod

maging pageekobrik ay aking tinataguyod

gawaing pangkalikasa'y isa ring paglilingkod

bilang kawal ng paggawa, una lagi'y prinsipyo

pagkat narito ang buod ng diwa't pagkatao

di raw makakain ang prinsipyong sinasabi ko

ngunit di masarap kumain kung walang prinsipyo

makakain mo ba ang galing sa katiwalian?

masarap ba ang ninakaw mo sa kaban ng bayan?

masarap kumain kung galing sa pinaghirapan

lalo't wala kang inapi't pinagsamantalahan

ito ang niyakap ko bilang tao't aktibista

una ang prinsipyo't tungkulin sa bayan at masa

sa pagsusulat man o tumitinding binabaka

prinsipyo'y di ko tatalikdan kahit may problema

- gregoriovbituinjr.

Magkumot ka

halata ngang di ako sanay magkumot, talaga

kaya laging sinasabi ni misis, "Magkumot ka!"

para kasing nakabalot sa suman itong dama

kaysarap mamaluktot sa maginaw na umaga

sanay kasing matulog sa lungsod na anong banas

na nakahubad pang hihimbing, walang pang-itaas

iba ngayon, sa lugar na maginaw, naninigas

lamig na ninanamnam ng tagalungsod madalas

anong sarap ng lamig, huwag lamang magkasakit

dapat may kayakap din upang madama ang init

kumakatha man sa lamig, ano pang ihihirit?

sumunod lang sa bilin ni misis, huwag makulit

may kasabihang kung walang kumot ay mamaluktot

na may ibang kahulugan man ay mapapakamot;

sa ginaw na ito'y maninigas o manlalambot?

ah, may kumot naman kaya huwag nang mamaluktot

- gregoriovbituinjr.

Basurahan para sa plastik na ieekobrik

may mga basurahan nang para sa nabubulok

panis na pagkain, pinagbalatan ipapasok

basang papel, dahong winalis, huwag magpausok

magsunog ng basura'y mali, dapat mong matarok

may para rin sa di nabubulok na basurahan

styrofoam at gawa sa gomang pinaggamitan

boteng babasagin, sa pagkain pinagbalutan

ibat't ibang uri ng plastik ay ilagay diyan

ngunit may basurang mabebenta't magagamit pa

boteng di pa basag, tuyong karton at papel, lata

aluminum, bakal, at anupang baka mabenta

iyan ang tinatawag na "may pera sa basura"

dapat may basurahang pinagbukod ang plastik

mayroong basurahang para sa single use plastic

ang mungkahi ko namang sa utak ko'y natititik

may basurahan para sa mga ieekobrik

tuyong plastik at boteng plastik ang lalamnin niyon

sa mga eskwelahan ay may karatula doon

tuyong plastik at boteng plastik lang doon itapon

sa mungkahing ito sana'y maraming sumang-ayon

- gregoriovbituinjr.

Pakikipagkaisa sa mga api

nakipagkaisa tayo sa mga inaapi

pagkat tulad nila sa dusa rin tayo sakbibi

lalo't ako'y naiwan sa liblib na di masabi

habang mga salita'y patuloy kong hinahabi

halos madurog bawat kong lunggati sa kawalan

habang nagkakabitak-bitak ang dinaraanan

alagata ang hangad na makataong lipunan

pagkat adhika itong sa puso'y di mapigilan

adaptasyon nang makaangkop sakaling magbaha

mitigasyon nang mabawas ang epekto ng sigwa

Kartilya ng Katipunan ay niyakap kong kusa

lalo't kaginhawahan ng bayan ang diwa't pita

kawal ng paggawang sa api'y nakipagkaisa

lalo sa proletaryo't mga maralitang masa

binabaka ang pang-aapi't pagsasamantala

kumilos upang baguhin ang bulok na sistema

- gregoriovbituinjr.

Kung ako'y isang halaman

ani misis, mahilig siya sa mga halaman

kaya samutsari ang tanim sa kapaligiran

napag-usapan matapos manggaling sa cactusan

samutsari nga ang cactus sa aming napuntahan

kung ako'y isang halaman, na halimbawa'y cactus

na bihira mang makita'y di nagpapabusabos

nabubuhay sa malayong liblib, kahit hikahos

nasa ilang man, matinik akong dapat matalos

kung ako'y isang halamang kapara'y gumamela

mga nektar ng bulaklak ko'y ibibigay ko na

sa paruparo't bubuyog ng libre't anong saya

na kahit munti'y may naitulong din sa kanila

baka mabuting itulad sa talbos ng kamote

na madali lamang patubuin sa tabi-tabi

na lunas sa gutom kung sa kagipitan sakbibi

at maaari pang isahog sa ibang putahe

kung ako'y isang halamang pipitasin ni misis

ang iwing buhay ko'y iaalay nang walang amis

halimbawa ako'y ang kamatis na walang hapis

anong ligayang ang naranasan ko'y anong tamis

- gregoriovbituinjr.

* kuha ang mga litrato sa Living Gifts Nursery na hardin ng samutsaring cactus sa Barangay Alno, La Trinidad, Benguet, 10.10.2020

Pakikipaghamok sa dilim

umuulan, tipak ng bato'y bumagsak sa dibdib

tila ako'y nasa gitna ng madilim na yungib

mga halimaw ay anong bangis kung manibasib

habang inihanda na ang sarili sa panganib

naagnas ang katawan sa dulo ng bahaghari

laksa-laksang tahanan ang tila ba nangayupi

nais kong makaalpas subalit may pasubali

gapiin ang mga halimaw upang di masawi

nadarama kong tila sinusuyo ng kadimlan

patuloy na sinusubok ang aking katatagan

di nila batid na ako'y insurektong palaban

na di payag na pasistang insekto'y makalamang

tinangka ng mga halimaw na ako'y gapiin

kaya pinaghusayan ko ang eskrimahan namin

ayokong basta pagahis upang di alipinin

at patuloy ang labang tila buhawi sa bangin

umuulan, bumagsak sa dibdib ay iniinda

habang nakikipagtunggali sa sabanang putla

pumulandit ang dugong nagkasya sa sampung timba

naghingalo ang halimaw na ngayo'y hinang-hina

- gregoriovbituinjr.

Pag salat sa pag-ibig

minsan, nagdurugo ang pusong salat sa pag-ibig

pagkat walang inibig kaya dama'y  nabibikig

mabuti nang nagmahal kaysa di man lang umibig

kahit magdugo ang pusong nasawi sa pag-ibig

oo, mabuti pang masaktan ang pusong nagmahal

na ang nadaramang kirot animo'y nagpapantal

minsan, mabuti pang sa pag-ibig nagpakahangal

kaysa di umibig at inibig, nagpatiwakal

ako'y ibigin mo, O, diwata kong minumutya

pagkat ikaw ang ibig ko, magbadya man ang sigwa

babatahin ang hirap kahit magdusa't lumuha

na kung mawawala ka'y tiyak kong ipagluluksa

ayos lamang daw magbigay ng tsokolate't rosas

ngunit anila'y mabuting may pambili ng bigas

pagkat di sapat ang pagmamahal, puso'y nag-atas

na dapat nakabubusog din ang pagsintang wagas

- gregoriovbituinjr.

Dalawang nais kong disenyo sa tshirt

dalawang klaseng disenyong nais kong ipagawa

tatak sa tshirt na itinataguyod kong kusa

na sumasalamin sa pagkatao, puso't diwa

baka pag nabasa ng iba'y humanga sa likha

sa tshirt ay nakatatak ang tinahak kong daan

ang isa'y pagiging vegetarian at budgetarian

habang ang isa'y prinsipyong niyakap kong lubusan

na unang taludtod ng Kartilya ng Katipunan

una, "Ang buhay na hindi ginugol sa malaki

at banal na dahilan ay kahoy na walang lilim

kundi man damong makamandag", sa ikalwa'y sabi

ako'y isang vegetarian at budgetarian na rin

dalawang diwa, dalawang tatak ng pagkatao

na kaakibat ng yakap kong adhika't prinsipyo

kung ikaw naman, ipalalagay mo kaya'y ano

sa tshirt na sumasalamin sa personahe mo

- gregoriovbituinjr.

Iekobrik din ang mga cotton bud na plastik

anong gagawin sa mga cotton bud na plastik

ang tumangan sa bulak, ito ba'y ieekobrik

oo naman, bakit hindi, huwag patumpik-tumpik

di ba't sa laot, cotton bud din ay namumutiktik

dapat lang may disiplina kung popokus din dito

baka mandiri sa cotton bud na mapupulot mo

kailangan ng partisipasyon ng mga tao

upang sila na ang magekobrik ng mga ito

tipunin muna ang cotton bud nilang nagamit

at isiksik nila ito sa isang boteng plastik

sa kalaunan, ito'y mapupuno't masisiksik

mabuti na ito kaysa basurahan tumirik

simpleng pakiusap, iekobrik mo ang cotton bud

lalo't plastik ito't lulutang-lutang pa sa dagat

baka kaining isda'y may plastik na nakatambad

iyon pala'y cotton bud mong binalikan kang sukat

- gregoriovbituinjr.

* unang nakita ang litrato ng sea horse mula sa isang seminar na dinaluhan ko noon, at hinanap muli sa internet